Devri

buoc'h

buoc'h

f. –ed, –enned, –ezed, biou

I. (zoologie)

A.

(1) Vache.

(1499) Ca 28b. Buch. ga. vache. ●g. vache. b. buch. ●(c.1500) Cb 31b. Buch pe egenn. ga. vache / ou beuff. ●g. vache. b. buch. ●(1633) Nom 35a. Vacca : vache : vr bieuch, bioch.

(1659) SCger 122b. vache, tr. «buoc'h, p. biou, pe bioc'hennet.» ●(1732) GReg 946a. Vache, tr. «Beoc'h. p. beoc'henned, byou. byoc'h. buoc'h. beuc'h. pp. byou, beuc'henned. (Van[netois] buoh. p. buhezed.» ●(1744) L'Arm 394a. Vache, tr. «Buoh : Buh.. buhézétt, seutt.» ●(1763) ADBr t. 70, p. 478-481) (Abréviation dans GIBR, entrée klogor)">Remed 481. evit ar Moc'h hac ar Bioc'hennet. ●(17--) TE 55. én é huné e uélas seih buoh.

(1838) CGK 29. Ar veuc'h laer. ●(1849) LLB 209. ehen ha beuhed. ●1281. hou puhed. ●1354. pel a zoh er beuhed. ●(1856) VNA 101. Notre voisine ne veut pas vendre sa vache, tr. «Hun amezeguès ne fal quet dehi gùerhein hé buoh.» ●(1867) FHB 126/176b. Ar bioc'hennet a vez o peuri er prajeier. ●(1868) FHB 172/120. deut da glasc bioc'hennet euz a vouenn saout Breiz-izel. ●(1871) FHB 313/411a. A veac'h digouezet ar bioc'hennet burzudus-ze.

(1920) FHAB Genver 194. seiz bioc'h treut o tagan seiz bioc'h lart. ●(1924) SBED 20. Staget er buhed. ●(1925) SFKH 35. ur parkad seud. Buohed rah ha ré vat.

►[empl. sans art.]

(1911) KANNgwital 100/20. Daou o deuz prenet ti (...) unan prenet bioc'h.

(2) Buoc'h Spagn : vache sans cornes.

(1931) VALL 155. (vache) sans corne, tr. «spagn T[régor].»

B.

(1) Buoc'h vrizh : vache pie.

(1955) STBJ 123. Buoc'hed briz a weled enno, darn o peuri.

(2) Buoc'h vrizh-melen : vache pie-jaune.

(1949) KROB 13/7. eur veoc'h briz-melen, hir he c'herniel, ledan he zez.

II. sens fig.

(1) Buoc'h vesk : barrique de vin.

(1766) MM 995-998. pa vi-je beoc'h vesq pe daro / en em sicouremp d'ho goro / a ne sarjemp an duellen / qui avouzzjé ar varriquen.

(2) Symbole, vache.

(1907) FHAB Kerzu 303. Difenn grons a zo da gomz brezonek petramant e taper «ar veoc'h». ●(1908) FHAB Here 299. mar n'eus ket dalc'hmat eur «vioc'h» pe eur «symbol» o vont a zourn da zour gant bugale ar skol ! ●(1955) STBJ 179-180. Ar re ac'hanomp a veze tapet o komz brezoneg, er skol gristen, o deveze ar zimbol pe ar veuc'h, evel ma lavaremp.

(3) Pilon.

(1979) VSDZ 63. (Douarnenez) A-raok vie flastret e-barzh ur boged e koad. Ur boged zo un tamm barilh troc'het 'tre daou… a lakaes ar pezh tie e-barzh da flastriñ hag gant ur mell bazh – ur vioc'h vez lavaret deuzouti – vie flastret, tr. (p. 227) «Avant cela l'effare se préparait dans une baille, un baril coupé en deux. Tu la remplissais et tu écrasais le tout à l'aide d'un pilon.»

III. Loc. interj. ; juron. Kern ma buoc'h ! : cornes de ma vache !

(1933) ALBR 50. «Kern ma buoc'h ; eme Matelin d'ean e-unan, setu heman 'n em laket c'hoaz d'ober e droiou fall.

IV. [en apposition]

(1) Troazh-buoc'h : eau de mille-fleurs.

(1744) L'Arm 457a. Eau de millefleurs, tr. «Træh-buoh. m.»

(2) Sav-buoc'h =

(1958) ADBr lxv 4/525. (An Ospital-Kammfroud) Sao-buoh : n. m. ; ne s'emploie pas au pluriel. Désigne une anomalie dans la façon de se lever (et de se coucher) d'un cheval : l'animal se dresse d'abord sur ses pattes postérieures, à la manière d'une vache. – Ar gazeg-se a ra alïez eur zao-buoh. Ce défaut, connu dans la jurisprudence française sous le nom de «tic du coucher en vache» ne constitue pas un vice rédhibitoire.

(3) Skoulm-buoc'h : nœud plat mal fait.

(1925) DIHU 171/327. (Groe) Sklom buoh, tr. «nœud de vache.» Dastumet de Vleimor.

V. (maçonnerie) E tu ar vuoc'h : (pierre) mal mise dans un mur.

(1988) TIEZ II 58. Chaque pierre doit trouver la place qui lui convient. Un bon maçon sait où et comment la mettre, au premier coup d'œil, avant même de la tenir en main. Elle doit être posée à plat, jamais sur chant, même si la chose est tentante, surtout pour le maçon qui travaille à l'intérieur, quand la place disponible fait défaut. Une pierre ainsi placée à tendance à «sortir du mur». L'arête saillante du moellon doit être positionnée à 0,5 cm du cordeau, la pente de sa face apparente étant dirigée vers l'intérieur du mur. La pierre est alors placée comme il faut, war up, disent les maçons. Dans le cas contraire elle est mise war e goaz, «sur son homme» ou encore e tu ar veuc'h, «du côté de la vache».

VI.

(1) Gwerzhañ ar vuoc'h da gaout un ounner : se défaire d’une chose pour en avoir une moins bonne.

(1912) MELU 412. Gwerza ar vuc'h da gaout eun onner, tr. E. Ernault «Vendre la vache pour avoir une génisse, se défaire d'une chose pour en avoir une moins bonne.»

(2) Na vezañ e vuoc'h vrizh er gêr // koll e vuoc'h vrizh : être contrarié, être de très mauvaise humeur.

(1931) VALL 367. Il n'est pas de bonne humeur, tr. F. Vallée «'ma(ñ) ket e vuoc'h vriz er gêr fam.» (1942) VALLsup 39. De qqn, qui a éprouvé une contrariété, qui paraît contrarié on dit : Kollet eo bet gantañ e vuoc'h vriz. ●93. On emploie aussi des expressions avec buoc'h (vriz) : n'eo ket deut e vuoc'h vriz endro d'ar gêr, tr. «il est de très mauvaise humeur.» ●(1955) (T) *Jarl Priel VBRU 127. Hag evel soudarded e rankent ivez plegañ ha sentiñ. Rummad ebet (...) ne glaske tu da lakaat ur paour kaezh kelenner da goll e vuoc'h vrizh evel ma rae diaoulezed skol Baumann a oad ganto.

(3) Mont e vuoc'h da laerezh : faire des infidélités à sa femme.

(1902) (T) CRYP VI 6. Diwall 'hache dë vuoc'h da laeres, tr. E. Ernault «prends garde que ta vache n'aille voler (le champ du voisin) = ne fais pas d'infidélité à ta femme, Trég[or].»

(4) Nijal evel ur pichon buoc'h : voler lourdement.

(1912) (Gu) RVUM 321. Néjal èl ur pichon buoh, tr. P. ar Gov «Voler comme un poussin de vache.»

(5) Goro ar vuoc’h vesk : boire le contenu de la barrique.

(1766) (L-) C.-M. Le Lae MM 995-998. pa vi-je beoc'h vesq pe daro / en em sicouremp d'ho goro / a ne sarjemp an duellen / qui avouzzjé ar varriquen.

(6) Mirout un annoar diwar e vuoc'h : voir annoar.

(7) Gouarn ul leue ag e vuoc'h : voir leue.

(8) Treiñ al leue diwar ar vuoc'h : voir leue.

(9) Bezañ lonket un tamm avu eus buoc'h Kernegez : voir avu.

Ce site utilise des cookies pour son fonctionnement.En savoir plus...