v.
I. V. intr.
(1) (en plt de la mer) Grossir.
●(1866) FHB 96/346a. ar mor a c'hoeze hag a lamme goasoc'h goas.
(2) (en plt du temps) =
●(1880) SAB 153. an amzer a c'hoezas, ar mor a ziezas ac e savas avel a benn.
(3) Se gonfler, enfler.
●(1659) SCger 50a. enfler, tr. «c'hueza.»
●(1924) ARVG Ebrel 76. Dal m'eo goloet an had, e c'hoarve ennan eul labour burzudus : c'houean ra ar c'hreunenn, diweskan 'ra ar goc'hen.
(4) (en plt du lait, etc.) Monter sur le feu.
●(1877) EKG I 129. evel ma c'houez ar podad leaz lakeat da virvi var an tan.
●(1942) VALLsup 105b. le lait monte sur le feu, tr. «c'houeza a ra al laez.»
(5) (en plt de la guerre) Éclater.
●(1922) FHAB Meurzh 90. D'an ampoent, den ebet eus a barrez Kolorek n'en dije kredet e teuje souden ar brezel da c'houeza.
(6) (en plt de pâte) Lever.
●(1975) UVUD 35. (Plougerne) e lakjes toaz e go dac'h an noz ag e teue da c'houeza.
(7) Enfler, gonfler, bouffir.
●(c.1500) Cb 42a. enfler. b. huezaff coezffuaff.
●(1732) GReg 109b. Bouffir, enfler, parlant du visage, tr. «C'hüeza. pr. c'hüezet.»
●(1872) DJL 19. Jakez a lak eur mell prizen, hag a c'hue evel eur c'huirighel, pa ve laket eur blouzen en-hi.
►sens fig. C'hwezañ gant al lorc'h, gant an ourgouilh : se gonfler d'orgueil.
●(1877) EKG I 129. e galoun o c'houeza gant an ourgouill.
●(1924) ZAMA 199. Ha Laou Druilh a-wechou a c'houeze teo gant al lorc'h.
II. V. tr. d.
(1) Insuffler.
●(1936) BREI 442/1b-c. An Ao. Joanno, ken gouiziek, ken ampart, ken antrin ha ma oa, a c'houeze buhez a bep sort dre lec'h ma tremene.
(2) Gonfler.
●(1659) SCger 50a. enfler vne vessie, tr. «c'hueza ar c'huisignel (lire : c'huisiguel).»
(3) C'hwezañ e jave : bomber la poitrine, le torse.
●(1983) BRUD 63/32. Ar mêr a hwehas e jave.
(4) C'hwezañ e gein : faire le gros dos.
●(1732) GReg 302b. Faire le gros dos, se voûter à dessein, tr. «c'huësa e guéyn.»
(5) C'hwezañ e gof : gonfler son ventre.
●(1890) MOA 238a-b. Enfler (S'), Se gonfler, tr. «c'houeza he gof.»
(6) Grossir, exagérer, gonfler.
●(1732) GReg 475b. Il grossit les vertus, & il deguise les vices, tr. «C'huëza a ra, ou, crisqui a ra, ar vertuzyou, é-qéhyd ma teu da ziiguiza ar viçzou.»
●(1876) TDE.BF 92a. C'houeza ann traou, tr. «exagérer ce que l'on dit ou rapporte.»
●(1927) GERI.Ern 84. c'houe(z)a v. a., tr. «exagérer.»
III. V. pron. réfl. En em c'hwezañ : se gonfler (d'orgueil).
●(1710) IN I 96. d'en em c'hueza ha d'en em ourgouilli.
●(1862) JKS.lam 150. Den diskiant ma'z oc'h, en em c'houeza a rit enn abek da vadelesiou Doue. ●(1889) ISV 484. Ha va den en em c'hoeze dre ma comze.
●(1900) MSJO 89. e leac'h en em c'hueza gant an ourgouill. ●(1926) FHAB Kerzu 451. Aon bras en doa ive da welet ar re a oa e [e] gompagnunez, oc'h en em c'houezi pe o klask en em zevel.