adv. & prép.
I. Adv.
(1) Dehors.
●(1464) Cms (d’après GMB 384). cacet en meas bro. ●(1499) Ca 25a. Boutaff en maes. g. hors bouter. ●66a. [distreiff] g. fortraiz. b. tennet en maes. ●76b. En maes. g. dehors.
●(1659) SCger 147a. ermes, tr. «dehors.» ●(c.1680) NG 1431. Ha ma houemp quet erhat, bet ne ouemp ait er-mes.
●(1856) VNA 107. Ne sortons pas, tr. «Ne yamb quet ér méz.»
(2) (marine) Au large.
●(1909) FHAB Mae 136. mont var ar c'herrek a zo muioc'h er meaz, larkoc'h er mor. ●(1944) GWAL 163/152. (Ar Gelveneg) Pa guitaer an aod da vont en donvor ez eer da greiz, er-maez.
(3) Hors de prix.
●(1925) CBOU 5/68. Siouaz, er mare-man, c'houi her goar kerkoulz ha me, an traou a zo ermêz.
(4) Chom er-maez : ne pas être élu.
●(1964) BRUD 19/14. Da noz ar votadeg, pe oe embannet niver ar moueziou dastumet gand peb hini, e chomas mantret ar paour-kêz Fanch ; chomet e oa er-mêz.
(5) Mont er-maez : être abandonné, délaissé, se perdre.
●(1925) CBOU 4/56. Breman, siouaz, pep giz vat a ya ermêz !
II. Prép.
A.
(1) Er-maez a, eus : en dehors de, hors de.
●(1621) Mc 114. en mes a tribulation.
●(1839) BSI 126. er meaz a guear. ●(1866) LZBt Gouere 159. tennan ar c'harr er meaz ar c''hrenegel. ●(1870) MBR 232. tenna dira-z-ho ar c'hroc'henn er-meaz euz ar c'houfr ma'z edo. ●(1878) EKG II 133. Araok mont er meaz euz an tour.
●(1911) BUAZperrot 67. Er meaz eus kear Jeruzalem.
(2) (marine) Er-maez da : au large de.
●(1944) GWAL 163/153. (Ar Gelveneg) Er-maez da a dalv avat tremen pell diouzh un dra bennak : «er-maez da Garreg-Hir», da lavarout eo pelloc'h en donvor eget m'emañ Karreg-Hir.
B. (en plt de qqn)
(1) Er-maez a : hors de lui, d'elle, etc.
●(1877) BSA 198. er meaz anezhi he-unan hag estlammet-oll.
(2) Er-maez a sod : plus que fou.
●(1896) GMB 635. pet[it] tréc[orois] éd méz a zôd, tr. «qui est plus que fou.»
(3) Mont er-maez a : quitter l'état de, le monde de.
●(1949) KROB 12/10. Tri bloaz o tont da gi, / tri bloaz ki, / tri bloaz o vont er maez a gi. ●(1958) BAHE 15/13. Aet e oa Kaerañ Soez er-maez a vatezh. ●(1969) BAHE 62/46. da bell goude ma oant (lire : oan) aet 'maez a vugel. Met da be oad ez aer 'maez a vugel ? Evidon-me, va bugaleaj a oa echu an deiz ma oan kaset d'ar skol. ●(1980) LLMM 201/269. Chañs d'hor Yezh da vont er-maez a baour.
(4) Teurel er-maez a : évincer, écarter du poste de.
●(1904) BOBL 03 décembre 11/3c. Ar Rouz, taolet er meaz a vaer hevlene. ●(1906) BOBL 25 août 101/1b. mez setu Bietry oc'h arruout, eun dispac'her gwechall, hag a neuz tolet Lanoir mez a Brezidant ar re Velen evit kemer e blas.
III.
(1) Roeñviñ er-maez : voir roeñviñ.
(2) Mont e gochon bras er-maez : voir kochon.