Recherche 'digor...' : 38 mots trouvés
Page 1 : de digor-1 (1) à digorrijerezh (38) :- digor .1digor .1
adj.
I. (complément : qqc.)
A.
(1) Ouvert.
●(1575) M 1660. dygor plen he guenou, tr. «sa bouche grande ouverte.» ●(1612) Cnf 18a. an doryou digor, pé an penestrou. ●(1633) Nom 131a. Hypethrum, subdiale : galerie ouuerte, & à la descouuerte : galery digor, ha digor caër.
●(1659) SCger 87a. ouuert, tr. «digor.»
●(1878) EKG II 137. e veliz eun draf hag a ioa digor. ●(1895) GMB 126. «il faut qu'une porte soit ouverte ou fermée» se dit, en petit Tréguier, red é d'eun ôr beañ dyôr pe zèret.
●(1904) DBFV 52a. digor, digeor, digour, adj., tr. «ouvert.»
(2) (en plt d'un travail, d'une action, etc.) Commencé.
●(1864) SMM 102. Mar oc'h eus eun afer benag digor, serrit-hi ar c'henta amzer. ●(1866) FHB 86/273b. al labourou a vo digor eno pell a oa.
●(1919) DBFVsup 16a. labour digor, tr. «travail commencé.»
(3) Ouvert, en activité.
●(1908) FHAB Eost 244. divar benn derc'hel ar c'helc'h digor epad ar bloas penn da benn (...) e savas eun tamig breut.
(4) (en plt d'une période) Commencé.
●(1855) MAV 47. wardro an noz digor. ●(1857) CBF 21. War-dro an noz digor, tr. «vers le soir.» ●(1890) MOA 99a. à la tombée de la nuit, tr. «etro ann noz digor.»
●(1911) BUAZperrot 130. o veza ma oa digor amzer fask. ●350. ar c'houeac'hvet kantved a oa digor. ●(1931) BAGA 108. ra zeuio ar roue bras, e tro ar goañv digor. ●(1942) VALLsup 126b. à l'ouverture de l'hiver, tr. «etro ar goañv digor.»
(5) (agriculture) (plt de la lande)
●(1932) BRTG 87-88. D’où distro, é kalon lann vras Brélekan, lann digor, diské, displeit, hir ha ledan, é tarh arnehè, én un taul, ur barrad arnan dal, get aùél, luhed, gurun ha poulladeu deur ar boulladeu deur épad pedèr troiad orloj.
●(1932) BRTG 87. lann digor, diské.
(6) Large.
●(17--) VO 44. Er ruyeu a nehi e zou digueor. ●(17--) TE 11. pèh quen hir, pèh quen digueor ha pèh quen ihuel er gobér [en Arh].
●(1896) HIS 37. trézein er Jourdén, hag e zou ur hoeh doñ ha digor.
●(1902) LZBg Genver 25. Er vro men e zou ur blénen hir ha digor. ●(1904) DBFV 52a. digor, digeor, digour, adj., tr. «large.»
(7) Évasé.
●(1904) DBFV 52a. digor, digeor, digour, adj., tr. «évasé.»
B. (droit) Feurm digor : bail par périodes.
●(1942) SAV 23/63. Eur ferm-doull pe eur ferm-digor (bail par périodes, bail de 3, 6 ou 9 ans).
C. (domaine maritime)
(1) (domaine maritime) Mor digor =
●(1944) DGBD 115. a-benn ma oant tremenet er mor digor.
(2) Autorisé.
●(1909) FHAB Mae 136. d'ar mare ma vez digor an aod, deuz anter-miz c'huevrer d'ar 24 a viz even.
II. (en plt de qqn)
(1) Gai, enjoué.
●(1957) ADBr lxiv 4/453. (An Ospital-Kammfroud) Digor : adj. – En plus du sens habituel , «ouvert» (...) ce mot signifie : gai, enjoué, content : eur verhodenn am-eus roet d'am 'filhorez : sell pegen digor eo dei !
(2) Ouvert.
●(1909) NOAR 94. An aotrou Kermadeg a yoa person Plogo abaoue eun tregont vloaz bennak. Mat e oa evel eun tamm bara, ha digor d'an holl evel eul leor.
(3) (Esprit) ouvert, qui accepte les idées nouvelles.
●(1860) BAL 218. ur spered digor.
●(1925) FHAB C'hwevrer 50. sperejou ker bras ha va hini, digor, ledan ha diere evel ma 'z eo !
(4) (Esprit) qui apprend facilement.
●(1921) PGAZ 18. he spered n'oa ket goall zigor ha poud oa da zeski.
(5) Bale digor e zivesker : marcher à grandes enjambées.
●(1877) EKG I 131. eun den hag a valee prim (...) digor e zivesker, ramp ganthan.
(6) =
●(1867) BUE 112. digor he divrec'h, pleget he benn.
(7) =
●(1923) KNOL 69. digor e c'hinou, digor e zaoulagad, alvanet holl.
(8) Digor e galon : en appétit.
●(1867) MGK 19. Ann tremeniad war iun ha digor he galoun.
(9) (en plt d'un cheval) Large.
●(1926) FHAB Genver 24. me gred e ri eur gazegik vrao, rak digor out en a-raok koulz hag en a-drenv. ●(1970) LIMO 20 juin. deu jao, digor ha kriù, ag er ré paketan.
(10) Bezañ digor da u.b. : être bien fier.
●(1962) EGRH I 58. hemañ a zo digor dezhañ, tr. « celui-ci est bien fier. »
- digor .2digor .2
m. –où, –ioù
I. (en plt d'une porte, de qqc. d'assimilé ou d'un lieu clos)
(1) Reiñ digor : introduire.
●(1872) ROU 93b. Rei digor, signifie, simplement, introduire.
(2) Goulenn digor : demander asile.
●(1911) BUAZperrot 291. Anselm, d'e bemzek vloaz, a yeas da c'houlenn digor en eur manati eus e vro.
(3) Goulenn digor : demander à entrer.
●(1962) EGRH I 58. goulenn digor, tr. « demander à entrer. »
(4) Ouverture, orifice.
●(1633) Nom 17b. Auris meatus : l'ouuerture de l'oreille : an digor an scouarn.
●(1659) SCger 87a. ouuerture, tr. «digor.» ●(1710) IN I 226. Certen laboucet galvet Alcyonet a ra o neiziou evel un aval, ha ne lesont enno nemet un digoric bian.
●(1871) CST 62. En em ruza a reas, koulskoude, ha krabanata aman hag a-hont (...) eun digor bennak. ●(1877) BSA 91. e velchomp eun digor.
(5) Entrée.
●(1633) Nom 145b. Propyleum : l'entrée de la porte du palais, maison, &c. : an digor pe an antrè á vn ty.
●(1878) EKG II 118. kaer em boa horta an or, ne zigore ket.Red oa d'ign klask eun digor-all. ●137. euz al leur ez ear er porz, n'oa ken digor.
●(1968) RCMB III 50. il pose la clé sur la roche et prononce la formule apprise : «Digor da Zigor.» (1). Aussitôt la roche s'ouvre comme une porte. (1) Digor da Zigor : Ouvre ton ouverture.
(6) Kaout digor : avoir entrée, être reçu.
●(1860) BAL 14. n'euz den ebed evit caout digor eno.
(7) Kaout digor : trouver porte ouverte.
●(1907) PERS 103. gortoz ma c’halje kaout, dre laër, digor er presbital.
II. par ext.
(1) Moment où l'on ouvre qqc.
●(1732) GReg 683b. A l'ouverture de votre lettre, tr. «en digor eus ho lizer.»
(2) Battant (de porte ou de fenêtre).
●(c.1718) CHal.ms i. le battant d'une porte ou dune fenestre, tr. «er battant es ur fenestr es un or, en digor dor pé fenestr'.»
●(1904) DBFV 52a. digor, digeor, digour, m. pl. eu, tr. «battant de porte ou de fenêtre.»
(3) Digor kaer : dehors, extérieur brillant.
●(c.1718) CHal.ms i. Brillant subst, tr. «Lustr', digor caer.»
●(1904) DBFV 52a. digor kaer, tr. «dehors, extérieur brillant.»
III. sens fig.
A.
(1) Début, commencement (d'une période).
●(1884) FHB 15/116b. e digor ar bloaz 1879. ●(1891) CLM 29. just én digueor ag er gouyan.
●(1925) DIHU 174/377. D'hobér ur perhinded d'en degor a huavrér.
(2) Fierté.
●(1955) STBJ 120. Eun dra-all ive a lakee eun tamm digor ennon.
(3) Reiñ digor d'ar spered : ouvrir l'esprit.
●(1872) ROU 93b. Ouvrir l'esprit, tr. «Rei digor d'ar spered.»
B. [au plur.]
(1) Pompe, apparat, luxe.
●(1790) MG 263. Me ouair assès é vourrai ag en digueoreu caër.
●(1860) BAL 186. e creiz ar bed hag an digorou bras, er festou. ●(1861) BSJ 197. guet en ol diguorieu e glasq er rouanné ag en doar. ●(1868) KMM 63. ober re a zigorou. ●68. ne oa ket bolontez e mab genel e creiz an digorou. ●180. an digorou divoder. ●259. pellaat a ree diouz an digorou braz. ●(1872) ROU 74a. Apparat, tr. «Digor, digorou.» ●83b. Etalage, tr. «digorou, (ostentation).» ●96a. Pompe, tr. «Digor, digorou.»
●(1961) BAHE 29/56. distalac'h : lorc'haj, digoroù, stroñs, tontur, ton-bras.
(2) Épanouissement, magnificence.
●(1904) DBFV 52a. digor, digeor, digour, m. pl. eu, tr. «épanouissement, magnificence (au plur.).»
(3) Ober digoroù kaer gant udb. : se pavaner, montrer ses plus beaux atours.
●(1841) IDH 33. eid hum ziscoein, ha gobér digueoreu caër guet hou pràuité.
(4) Bezañ digoroù gant ub. : parader.
●(1872) ROU 94a. Il fait un peu trop de parade, tr. «Digorou a zo ganta frankig.»
- digor-amzer
- digor-begdigor-beg
m. (?) fam. Faim (?).
●(1908) FHAB Gwengolo 278. Mez pelloc'h, va mignon ker, eo deuet d'id an digor-beg.
- digor-frank
- digor-kalondigor-kalon
m. Apéritif.
●(1931) VALL 29b. Apéritif, qui donne de l'appétit ; subs., tr. «digor-kalon m.»
- digor-lagaddigor-lagad
m. Clin d'œil.
●(1633) Nom 18a. Oculi momentum : vn clin d'œil : vn sær pe vn digor lagat.
- digor-mor digor-mor
m. (domaine maritime)
(1) (en plt. de la mer) Revif, rapport, gain.
●(1962) TDBP II 109. Pa lañs ar mor e vez an digormor, tr. «quand la marée avance (augmente de hauteur, d'amplitude), on appelle cela la ‘marée ouvrante' – quand la mer passe des mortes-eaux aux vives-eaux.»
(2) (en plt d'un bateau) Tirant d'eau.
●(1986) PTGN 132. N'eo ket eur vagig eo an Hilda, gant he 71 metr a hirder, 68 a ledander. Ouspenn 4 metr a zigor-mor a ya gantañ.
- digor-nozdigor-noz
m. Entrée de la nuit.
●(1847) FVR 291. da zigor-noz. ●(1855) TOB 3. A l'entrée de la nuit il partit pour la pêche des anguilles, tr. «Da zigor noz ec'h ez da zillaoua.» ●(1876) TDE.BF 483b. Da zigor-noz, tr. «à l'entrée de la nuit.»
●(1927) GERI.Ern 105. digor noz, tr. «entrée de la nuit.» ●(1931) VALL 169b. Crépuscule, tr. «digor-noz m.»
- digoradoùdigoradoù
plur. Pompe, apparat.
●(1872) ROU 83b. Etalage, tr. «Digoradou, (ostentation).» ●96a. Pompe, tr. «digoradou.»
- digoradur digoradur
m. –ioù
I.
(1) Ouverture, action d'ouvrir.
●(c.1718) CHal.ms iii. ouuerture, tr. «en digor, diguoradur .»
●(1904) DBFV 52a. digoradur, m., tr. «ouverture.» ●(1931) VALL 521b. Ouverture, action d'ouvrir, tr. «digoradur m.»
(2) Incision.
●(c.1718) CHal.ms ii. Incision, tr. «digoradur, feut', trouh.»
●(1904) DBFV 52a. digoradur, m., tr. «incision.»
(3) Ouverture, espace ouvert.
●(c.1718) CHal.ms iv. souspirail, tr. «fenestr' digoradur bihan.»
(4) Douleur causée par un excès de fatigue.
●(1919) DBFVsup 16a. digoradur, tr. «douleur causée par un excès de fatigue.»
(5) (agriculture) Défrichement.
●(1732) GReg 257a. Defrichement, tr. «Digoradur.»
(6) Dilatation.
●(1904) DBFV 52a. digoradur, m., tr. «dilatation.»
(7) Chic.
●(1931) VALL 119a. Chic, tr. «digoradur m.» ●une femme qui a du chic, tr. «eur vaouez digoradur ganti ou d'ezi.»
II. sens fig.
(1) Intelligence.
●(1891) MAA 77. ar re a zo padet pell hag ir ho buez, ha n'ho deuz bet morse tam digoradur enn ho speret evit anaout an drouk diouz ar mad. ●(1893) IAI 6. An dud, kaer o deuz beza desket, kaer o deuz kaout eun digoradur ar vrasa (...) a vezo ato var riskl da fazia. ●82. He vugale n'o doa na kement a zigoradur enn ho spered, na kement a ijin. ●203. ar penn avad, an ijin, an digoradur, an nerz kaloun a vanko dezan. ●(18--) SAQ I 222. meuleudi, iec'hed, digoradur : dezho netra ne vank.
(2) Apparat, pompe, faste.
●(1869) FHB 224/117a. muioc'h a zigoradur vrao ac a zolendet d'an deiz diveza. ●(1872) ROU 74a. Apparat, tr. «digoradur.» ●83b. Etalage, tr. «Digoradur, (ostentation).» ●85a. Faste, tr. «digoradur.» ●90b. Luxe, tr. «digoradur.»
●(1908) FHAB Du 349. Nebeutoc'h a zigoradur, mez koantoc'h gouel zo bet er sul varlerc'h en Arzano en enor d'ar barz Brizeux.
(3) Début.
●(1931) VALL 521b. Ouverture, début, tr. «digoradur m.»
(4) Inauguration.
●(1951) LLMM 25/63. abaoe digoradur hor gouelioù, arabat eo meudiñ arc'hant.
(5) (musique) Ouverture.
●(1931) VALL 521b. Ouverture (musiq.), tr. «digoradur m.»
- digoraiz digoraiz
voir koraiz
- digoraizañdigoraizañ
v. intr. Cesser de faire carême.
●(1912) DIHU 79/16. mar pinuika en treu genemb, ni e zigoareizou.
- digoraj digoraj
m.
(1) Apparat, ostentation.
●(1839) BESquil 508. é ol drein ha digueorage e oé en alézoneu bras e ré d'er beurerion.
●(1910) ISBR 33. er pear ampeleur a vennas derhel get en digoraj e oent akourset de huélet é Rom. ●(1921) GRSA 337. Fléjetein e hra digoraj bras dohtè. ●(1935) DIHU 284/213. muioh a zigoraj, muioh a roufl e oè é Pariz. ●(1942) DHKN 73. Digoraj ha rouffl e blijè d’en dud.
(2) Ober digoraj ouzh ub. : (prlt d’un groupe) laisser passer en restant des deux côtés.
●(1921) GRSA 296. Er baré marhegion, étalton a pen dint deit, e hra digoraj ha joé dohton.
- digorded digorded
f.
(1) Largeur.
●(17--) TE 89. ardro puar zroætèd ha deu-uguênt en doa a hirdæd, hac ardro pembzêc a zigueordæd. ●93. Ardro tri zroætèd hi doai a hirdæd, unan ha hantér a zigueordæd ha deu a ihueldæd.
●(1895) FOV 261. digordet é dâl, tr. «la largeur de son front.»
●(1904) DBFV 52a. digorded, m., tr. «ouverture, largeur.» ●(1906) HIVL 160. ur blanken ag er memb digorded get en nor. ●(1935) DIHU 283/204. tréz ur biz a zégorded dehon.
(2) Apparat.
●(1925) SFKH 28. ur hemenér n'hellér ket gobér ré a zigorded.
- digordenndigordenn
adj. (Chapelet) non-enfilé.
●(1904) DBFV 52a. digorden, adj., tr. «(chapelet) qui n'est pas enfilé.»
- digordenniñ
- digorder
- digorentez
- digorer
- digorerezdigorerez
f. –ed Ouvreuse.
●(1910) MBJL 104. an digorerez, am digemer hag am ambroug beteg eun nor a zigor d'in.
- digoretdigoret
adj. (Membre, muscle) froissé.
●(1919) DBFVsup 16a. (gar) digoret, tr. «(jarret) brisé par la fatigue.» ●(1957) ADBr lxiv 4/453-454. (An Ospital-Kammfroud) Digoret : part. passé de digori, digeri (ouvrir). – Se dit aussi en parlant d'un muscle claqué, d'un nerf froissé, d'une articulation apparemment luxée : digoret e vreh gantañ.
- digorfadiñ
- digorglundigorglun
adj. Déhanché.
●(1919) DBFVsup 16a. digorklu, digorklun (B[as] v[annetais]), tr. «hanches.»
- digorgluniñ
- digoridigezh
- digoriñ digoriñ
voir digeriñ
- digorn .1
- digorn .2
- digornañ .1
- digornañ .2digornañ .2
voir digorniañ
- digornekdigornek
adj. Qui n'est pas cornu.
●(1981) LIMO 20 novembre. Dén ne hellehè lared spis mar dé kornek pe digornek.
- digornet
- digorniañ / digornañ digorniañ / digornañ
v. tr. d.
(1) Tourner à un coin.
●(1876) TDE.BF 128b. Digorna, v. n., tr. «Dépasser en marchant le coin d'une maison, etc.» ●Edoun neuze o tigorna ann ti, tr. «en ce moment je dépassais le coin de la maison.»
●(1923) ADML 131. ar vag (...) a risklaz buhan beteg ma rankaz digornia beg ar raz.
(2) Ôter, défaire les angles, les coins, les virages.
●(1974) SKVT III 12. digornañ kleuzioù ha parkeier, digammañ an hentoù hedro. ●(1994) HETO 65. Prometi vo digorniet an troiou-korn, dihraiet ar graiou.
- digorntroiañ digorntroiañ
v. intr. Ne pas suivre la courbe de la route.
●(1915) KZVr 132 - 12/09/15. digorntroya, tr. «ne pas suivre la courbe de la route, tourner dans une autre route à droite ou à gauche de la voie. Bas-Léon, Loeiz ar Floc'h.»
- digoronal
- digorrijapl
- digorrijerezh