Recherche '"gwrac'h"...' : 37 mots trouvés
Page 1 : de gwrach (1) à gwrac_hle (37) :- Gwrac'hGwrac'h
n. de l. Ar Wrac'h : La Vieille (phare, Plogoff, au large de la Pointe-du-Raz).
●(1969) LLMM 137/437. Mat, baleomp trema ar Su goude graet ur sell ouzh kostez ar Wrac'h hag he zour-tan ken brudet.
- gwrac'h .1gwrac'h .1
adj. fam.
(1) Bezañ gwrac’h gant ub./udb. : être fou de qqn/de qqc, l’aimer à la folie, être très amateur (de).
●(1869) SAG 88. Me a vezo atao eun a-zoare dirag an dud, hag a ouez enori Doue, ep beza grac’h gant sin ar Groaz. ●(1872) GAM 31. Eur vam grac’h ha magn gant he bugel.
●(1901) FHAB Genver 204. Me, evel a ouzoc’h, Autrou, n’oun ket grac’h gant an traouze. ●(1916) KZVr 160 – 26/03/16 (Lu). N’oun ket grac’h gant ar yod, tr. «je ne suis pas amateur de bouillie, Loeiz ar Floc’h. Landivisiau.» ●(1927) GERI.Ern 210. Ne deo ket grac’h ganti, tr. E. Ernault «il ne l’aime pas.» ●(1931) VALL 16b. aimer à la folie, tr. « beza gwrac’h gant fam. »
(2) Dont da vezañ gwrac'h // Bezañ gwrac'h : avoir perdu son bon sens.
●(1914) MAEV 183 (L) K. ar Prat. Nan, nan, ar mestr ne bareo ket ! (...) Lavaret a rafed eo deuet da veza gwrac'h ! (Er c'horn-ze a Vreiz ec'h hanver e-giz-se ar re a zo bet skoet o spered gant eun dra bennak eus ar bed all). ●184. Ker skoet eo bet p'an deus klevet kelou eus maro e vestr, ma lavar ar medisin eo deuet da veza gwrac'h. ●Neuze, a liviris, ho mestr a zo klanv ha gwrac'h war eun dro ?
(3) Bezañ gwrac'h da : aimer faire qqc.
●(1927) GERI.Ern 210. Ne deo ket grac'h da skriva, tr. E. Ernault «il n'aime guère à écrire.»
- gwrac'h .2gwrac'h .2
f. -ed
I. (en plt de qqn)
A.
(1) Vieille femme plus ou moins sorcière, etc.
●(1499) Ca 101a. Groach. g. vieille. l. hec vetula / le.
●(1659) SCger 124b. vieille, tr. «grac’h.» ●151b. grac’h, tr. «vieille femme.» ●(1732) GReg 170a. Cette vieille chassieuse fait de la cire des yeux, tr. «Daoulagad coarecq he deus ar c’hrac’h picqousecq-hont.» ●959a. Vieille décrepite, tr. «Grac’h. p. grac’hed. grac’h coz. p. grac’hed coz. groac’h. p. groac’hed. Van[netois] groah coh. p. groahed coh. groah al luduecg.»»
●(1849) LLB 283. Ur hroah ag er harter. ●(1857) CBF 69. Komzou grac’h ! tr. «Radotages !»
●(1959) TGPB 183. Marc’harid ar Broc’h a zo ur wrac’hig dreut gant divjod damvelen krog da grec’higelliñ evel un andouilhenn manet ur pennad brav da grazañ a-us d’ar vazh-drezenn.
(2) Femme bavarde, pipelette.
●(1938) WDAP 1/23. (Pleiben) eur vaouez flao, da lavarout eo eur vaouez ha ne c’hall ket derc’hel war he zeod. Lavaret e vez ivez : eur wrac’h n’eo ken ; ne ra nemet gwrac’hi.
(3) Radoteur.
●(1931) VALL 617a. Radoteur, tr. « gwrac’h b[as] L[éon] (et curieux). »
(4) Curieux.
●(1931) VALL 617a. Radoteur (…) gwrac’h b[as] L[éon] (et curieux).
B. fam. Baradoz ar gwrac’hed : lieu toujours ensoleillé.
●(1633) Nom 233b. Apricus locus : vn lieu où le Soleil frappe tousiours : vn læch pe en hiny ez squo an eaul bepret ; læch tomm ha gouasquet baradoes an grachet.
●(1931) VALL 115a. coin bien chaud (au soleil), tr . « paradoz ar gwrac’hed fam. » ●657b. réunion des vieilles gens au soleil, tr. « baradoz ar gwrac’hed fam. » ●697b. lieu où l’on se chauffe au soleil, tr. « baradoz ar gwrac’hed fam. »
C. [exclamation, apostrophe] Gwrac’h an tanfoeltr !
●(1902) PIGO i 68. me ’wio d’id da c’houk, gwrac’h an tanfoeltr !
II. (en plt de qqc.)
(1) Pièce du métier à tisser.
●(1905) FHAB Gwengolo/Here 149. Ar pez koat a zo a dreuz, deuz an eil troad d’egile eo ar vrac’h hag ar re a zo a hed eo ar roellou.
(2) Étincelle.
●(1924) DIHU 161/163. gourahed (étincelles) un olorjen (feu de joie). ●(1931) VALL 70b. Bluette, étincelle qui part avec éclat, tr. « gwrac’h V[annetais] f. pl. -ed » ●276b-277a. Étincelle, tr. «V[annetais] gwrac’h col. sg. gwrac’hienn f. pl. ou.»
(3) Gwrac’h sistr : mycodermes.
●(1744) L’Arm 447a. Gendarme de cidre, tr. «Groah chistre f.»
III. (zoologie)
A. Cloporte.
●(1732) GReg 175a. Cloporte, ou, porcelet, insecte à plusieurs pieds, qui s’engendre sous les pierres, sous les écorces seches d’arbres, au tour des muids de vin, tr. «grac’h. p. grac’hed.» ●(17--) CBet 579. Groahet, voalet, tavoan, malvinier ha raset, tr. «les cloportes, les tiques, les taons, les papillons et les rats.»
●(1931) VALL 128b. Cloporte, tr. « gwrac’h V[annetais]. »
B. (ichtyonymie)
(1) Vieille (poisson).
●(1732) GReg 959a. Vieille, poisson, tr. «Grac’h. p. grac’hed.»
●(1850) HHO 71. Vieilles, Genre Labrus, tr. « Grouahet. » ●(1856) VNA 26. une Vieille, tr. «ur Hroah.»
●(1950) LLMM 20/49 (île de Sein). gwrac’h (-ed), tr. « vieille. »
(2) Par-gwrac’h : vieille mâle.
●(1954) BISO.llmm 43. ar piri-gwrac’h hag an touilhed a vez din-me.
IV. (botanique)
(1) Skav-gwrac’h : érables. Voir skav-gwrac’h
(2) Koad-gwrac’h : ormes. Voir koad-gwrac’h
(3) Lann-gwrac’h : ajoncs nains. Voir lann-gwrac’h & gwrac’hlann
V. (phycologie) Bezhin-gwrac’h : Cystoseira fibrosa.
●(1968) NOGO 216. Cystoseira fibrosa. bezin ’grah, «goémon de vieille». Ce poisson s’y complait. (Molène).
VI.
(1) plais. Diskantañ gwrac'hed : confesser de vieilles femmes.
●(1732) GReg 313a. Disqanta grac'hed. (il se dit figurément, pour confesser des vieilles.)
(2) Kaout ar wrac'h : être capot au jeu.
●(1931) VALL 95. Au jeu (...) être capot, tr. «kaout ar wrac'h.»
- gwrac'h-an-diaoul
- gwrac'h-an-holengwrac'h-an-holen
f. Femme qui porte les nouveaux-nés au baptême.
●(1896) GMB 322. pet[it] Trég[uier] groac'h an holen, tr. «la femme qui porte un enfant aux fonds baptismaux.»
●(1928) LLLM II 70. Groac'h an holen, mot à mot, «fée (ou vieille) au sel». On appelle ainsi la matrone qui porte le nouveau-né à l'église, le jour du baptême. ●(1931) VALL 670b. Sage-femme qui porte l’enfant au baptême, tr. « gwrac’h an holen. »
- gwrac'h-ar-gwichedoù
- gwrac'h-douar
- gwrac'h-dugwrac'h-du
f. gwrac’hed-du
(1) (entomologie) Scarabée.
●(1962) TDBG ii 211. gwrah-du pl. gwrahed-du, tr. «scarabée.»
(2) (animal aquatique) = (?).
●(1933) OALD 45/207. er feunteun ec’h ebate ar gwesklered, ar benndologed hag ar gwrac’hed-du.
- gwrac'h-kozhgwrac'h-kozh
Kontoù gwrac’h-kozh : contes de vieilles femmes.
●(1931) VALL 148ab. contes de vieilles femmes, tr. « konchou gwrac’h koz. »
- gwrac'h-lanngwrac'h-lann
f. gwrac'hed-lann (zoologie) Cloportes.
●(1962) TDBG II 211. gwrah-lann pl. gwrahed-lann, tr. «cloportes.»
- gwrac'h-oaledgwrac'h-oaled
f. gwrac'hed-oaled (zoologie) Cloportes.
●(1962) TDBG II 211. gwrah-oaled pl. gwrahed-oaled, tr. «cloportes.»
- gwrac'haj
- gwrac'hañgwrac'hañ
voir gwrac'hat
- gwrac'hat / gwrac'hañgwrac'hat / gwrac'hañ
v. intr. Se rider, vieillir.
●(1732) GReg 418b. Cette femme à le teint flêtri ; elle commence a vieillir, tr. «grac'hat a ra pelloc'h ar c'hrecg-hont.» ●959b. Vieillir. parlant d'une femme, on dit de plus : grac'hat. pr. grac'het. Van[netois] groaheiñ. pr. groahet.»
●(1876) TDE.BF 254a. Groac'ha, v. n. T[régor], tr. «Se flétrir, parlant du teint des femmes.»
- gwrac'hed gwrac'hed
s. –ed (ornithologie) =
●(1978) BZNZ 23. (Lilia-Plougernev) Grac'heded wenn ha grac'heded rous hag ese a veze en enez ahont.
- gwrac'hellgwrac'hell
f. & adv. –où
I. F.
(1) Meule, tas, maie.
●(1499) Ca 101a. Groachell queunet. g. l. hec strues / is. ●(1633) Nom 84a-b. Fœni meta, monceau ou tas de foin : grachell pe bern foüen. ●99b. Lignile : vn buschier : vn grachel quifyou. ●232b. Salinarum strues : monceaux de sel : grachellou pe bergnou olen.
●(1659) SCger 80b. monceau, tr. «grac'hel.» ●(1732) GReg 634b. Monceau de blé dans l'aire, tr. «Grac'hell ed.» ●(17--) FG II 17. adren ar c'hrac'hell ed.
●(1857) CBF 91. Gwerzet hoc'h eus-hu ar grac'hel-foen-ze ? tr. «Avez-vous vendu ce tas de foin ?» ●107. Grac'hel foenn, tr. «Tas de foin.» ●(1869) TDE.FB 382a. Un tas de fagots, tr. «eur grac'hell fagod.» ●(1878) EKG II 216. grac'hellou keuneud. ●(18--) PEN 92/50. er wrachal keuneud.
●(1905) BOBL 14 octobre 56/3c. an tan a zo kroget en Keroualc'h, ha losket 50 milliur plouz, etre peder brac'hel. ●(1908) PIGO II 54. en eur wrac'hel lann. ●(1909) BOBL 14 août 242/2d. lec'h ma vezo great goude brac'hellou braz da c'hortoz an dornadeg.
(2) local. Tas de goémon à la base rectangulaire et au sommet prismatique.
●(1987) GOEM 199. Quand la base [du tas de goémon] est rectangulaire et le sommet prismatique, il s'agit d'un grac'hel bijin, qui peut contenir jusqu'à 10 tonnes de goémon.
(3) fam. Grande quantité de.
●(1944) EURW I 87. reseo a rae eur vorac'hell lizerou bemdeiz. ●101. ma resevis eur wrac'hell liziri.
II. Adv. A-wrac'hell : en quantité.
●(1862) JKS.lam 33. da galoun zo krignet gant c'hoant ar madou ; dastum anezho a c'hrac'hel.
- gwrac'hellañ .1gwrac'hellañ .1
voir gwrac'hellat .1
- gwrac'hellañ .2gwrac'hellañ .2
voir gwrac'hellat .2
- gwrac'hellat / gwrac'hellañ .2gwrac'hellat / gwrac'hellañ .2
v.
I. V. intr.
(1) Commérer.
●(1907) FHAB Here 246. Ne fripo ket arc'hant o chom da c'hrac'hellat.
(2) Se flétrir.
●(1732) GReg 418b. Cette femme à le teint flêtri ; elle commence a vieillir, tr. «grac'hellat a ra pelloc'h ar c'hrecg-hont.»
●(1876) TDE.BF 254a. Groac'hella, groac'hellat, v. n., tr. «Se flétrir, parlant du teint des femmes.»
II. V. tr. d.
(1) Flétrir.
●(1659) SCger 58a. flestrir, tr. «groac'hellat.»
(2) Chiffonner.
●(1931) VALL 120a. Chiffonner, tr. «L[éon] gwrac'hella.»
- gwrac'hellat / gwrac'hellañ / gwrac'helliñ .1gwrac'hellat / gwrac'hellañ / gwrac'helliñ .1
v. tr. d.
(1) Mettre en meule.
●(1659) SCger 151b. graguella, tr. «amonceler.» ●(1732) GReg 350b. Entasser, mettre plusieurs choses les unes sur les autres, tr. «grac'hella. pr. grac'hellet. graguella. pr. graguellet.» ●Entasser des gerbes en un aire, tr. «grac'hella ed.» ●Entasser du foin, tr. «grac'hella foënn.» ●Entasser des fagots, les amonceler, tr. «Grac'hella qeuneud.»
●(1876) TDE.BF 250b. Grac'hella, v. a., tr. «Entasser, empiler ; amonceler. On dit aussi grac'hellat.» ●(1890) MOA 234b. Faire des meules de bois, de pierres, de blé, tr. «grac'hellat keuneud.»
●(1960) GOGO 225. (Kerlouan, Brignogan) le goémon est disposé en petits tas : cela s'appelle «grahela ar bejin» (gwrac'hella ar bezin).
►absol.
●(1978) VWMZ 63. (Ar Yeuc'h) Sevel ed, seve... ober petra ve laret ds' an dra-se ? Gwrac'hilliñ. ●(1982) HYZH 147/27. (Treboull) neuze a vie goulet tud da zornañ peotramant da wrac'hilliñ…
(2) sens fig. Entasser.
●(1935) ANTO 182. gwrac'hella (entasser) eur bern leuegaj evel-se em c'hokenn.
- gwrac'hellerezh
- gwrac'helletgwrac'hellet
adj.
(1) (en plt de qqn) Flétri, fripé.
●(1732) GReg 418b. Cette femme a le teint flêtri ; elle commence a vieillir, tr. «grac'hellet eo ar c'hrecg-hont.»
●(1866) FHB 56/29a. Merc'hed iaouank (...) diskaret int buhan gant avelaj ar iaouankiz, grac'hellet gant orghed foll, ha dramouillet a-vechou gant paotred divezet..
(2) (en plt de vêtements) Froissé, fripé, chiffonné.
●(1916) KZVr 198 - 01/12/16. Grac'hellet, tr. «froissé chiffoné, en parlant d'habits.» ●(1924) NFLO. chiffonné. la chemise est ch[iffonnée], tr. «grac'hellet eo ar roched.»
- gwrac'helliñgwrac'helliñ
voir gwrac'hellat .1
- gwrac'henn / gwrac'hienngwrac'henn / gwrac'hienn
f. –où
(1) Ride.
●(1732) GReg 822b. Ride, tr. «(Van[netois] groüahenn. p. groüahennéü.»
●(1876) TDE.BF 254a. Groac'henn, s. f. V[annetais], tr. «Rider sur le front par l'effet del'âge.»
●(1931) VALL 660a. Ride sur la peau, tr. « gwrac’henn V[annetais]. »
(2) Commérage de vieilles.
●(1909) FHAB Here 311. Klevet a rea grac'henn, klevet e rea gwall lavarou.
(3) Étincelle.
●(1931) VALL 276b-277a. Étincelle, tr. «V[annetais] gwrac'h col. sg. gwrac'hienn f. pl. ou.»
- gwrac'hennet
- gwrac'henniñgwrac'henniñ
v. intr.
(1) Se rider.
●(1732) GReg 822b. Rider, parlant de la peau, de l'etoffe, de la taille, tr. «Van[netois] groüahenneiñ.» ●(1744) L'Arm 339b. Rider, tr. «Groahennein.. nétt.»
●(1876) TDE.BF 254a. Groac'hennein, v. n. V[annetais], tr. «Se rider par l'effet de l'âge.»
(2) (en plt du feu) Pétiller.
●(1744) L'Arm 83b. Craqueter, petiller, tr. «Groahennein.. étt.»
- gwrac'herezh gwrac'herezh
m. –où
(1) Occupation, paroles de bonnes femmes, commérages, radotages de vieilles femmes, cancans.
●(1866) FHB 56/29b. laosket ho crac'herez : ne maoc'h ket aman gant ho kiniter goz. Aman e ranket labourat, ha labourat stard, mar fell deoc'h e vemp mignounet. ●(1869) SAG 23. kalz grac'herez a nebeut a zezkadurez. ●(1876) TDE.BF 250b. Grac'herez, s. m., tr. «Ce mot s'emploie au sens de radotages.» ●(1890) MOA 155a. Cancan, tr. «Grac'herez, f.» ●(18--) SAQ II 101. Grac'herez, koummerachou, ravodereziou.
●(1931) VALL 136a. Commérage, tr. « gwrac’herez m. »
(2) =
●(1868) FHB 159/22b. ha gan groac'herezou evel-se...
- gwrac'het
- gwrac'hetagwrac'heta
v. int. Pêcher des vieilles.
- gwrac'hetaj gwrac'hetaj
m.
I. Racontars de vieilles femmes.
●(1874) FHB 478/61b. ne voa an traou-ze nemet grac'hetach.
II. (phycologie)
(1) Algues Alaria esculenta.
●(1968) NOGO 219. grahetaʒ, «choses de Vieilles» : Saint-Pabu (ces poissons y vivent).
(2) Gwrac'hetaj friz : Laminaria saccharina.
●(1968) NOGO 220. Laminaria saccharina. grahetaʒ fri:z, «chose de vieilles frisée», Saint-Pabu, Kellerdud en Plouguerneau, Korrejou en Plouguerneau, Guisseny.
(3) par erreur Gwrac'hetaj : Laminaria saccharina.
●(1968) NOGO 220. Laminaria saccharina. grahetaʒ, «chose de vieilles», Landeda, cf. Alaria esculenta, confusion.
- gwrac'hienngwrac'hienn
voir gwrac'henn
- gwrac'higgwrac'hig
f. –ed (zoologie) Fauvette.
●(c.1897) GUN.dihu 146/314. Hag er hroahig um saù ken ihuél én amzer.
●(2005) SEBEJ 252. (Ar Yeuc'h) Au Juch gwrac'hig est aussi utilisé pour désigner la fauvette.
- gwrac'hig-an-drez
- gwrac'hig-kozhgwrac'hig-kozh
f. (ichtyonymye) Petite vieille.
●(1922) BUBR 22/324. ha da besketa, diwar ar c'herreg, eur c'hastreg pe eur wrac'hig-koz bennak.
- gwrac'hiñ gwrac'hiñ
v.
(1) V. intr. Commérer.
●(1866) FHB 95/339b. mont a di da di da fleppat, da c'hrac'hi evel ar c'hommerezed. ●(1870) FHB 308/373a. n'e ket boaz da c'hrac'hi na da randonni. ●(1872) ROU 98a. Radoter, tr. «grac'hi.»
●(1908) FHAB Meurzh 95. ma c'houlenn unan euz an daou bried an divors, eo great dioc'h-tu an taol, eb mont da c'hrac'hi ha da zispign arc'hant vardro ar justis. ●(1938) WDAP 1/23. (Pleiben) eur vaouez flao, da lavarout eo eur vaouez ha ne c'hall ket derc'hel war he zeod. Lavaret e vez ivez : eur wrac'h n'eo ken ; ne ra nemet gwrac'hi. ●(1964) LLMM 102/24. Kuit da reiñ tro dezhi da wrac'hiñ diwar hon fenn.
(2) V. tr. d. =
●(1957) BRUD 2/46. N'ouzit ket petra a livirit o wrahi din sotoniou. ●(1960) PETO 65. Hag e wrac'hit diotachou.
- gwrac'hlanngwrac'hlann
coll. (botanique) Ajoncs de Le Gall Ulex gallii. cf. lann-gwrac'h
●(1844) LZBg 2l blezad-2l lodenn 89. cuhet idan er bruk hag er groah-lann.
- gwrac'hlegwrac'hle
coll. (phycologie)
(1) Algues Laminaria digitata.
●(1968) NOGO 221. Laminaria digitata. gwale (pour gwraleh) «lieu à la Vieille». abreviation de gwrahedleh, «lieu aux vieilles» Porz-Gwenn en Plouescat. ●(1987) GOEM 131-132. Pour Laminaraia digitata, le terme général est tali moan ou tali du en Bas-Léon. A partir du pays pagan, on trouve kaol ou grac'hle en Haut-Léon, et même korle dans la baie de Morlaix.
(2) Tali-gwrac'hle : Laminaria digitata.
●(1968) NOGO 220. Laminaria digitata. ta:li 'gwrale, «tali du lieu à la Vieille » : Saint-Pabu. ●ta:li warle, «tali du lieu à la Vieille», déformation du précédent, avec mutation g/w : Mogueriec en Sibiril.
(3) Bezhin-gwrac'hle : Laminaria digitata.
●(1968) NOGO 221. Laminaria digitata. bezin warle «lieu à la Vieille» : Kerfizien en Cleder.