Recherche 'ker...' : 205 mots trouvés

• Kêr
  Kêr

  f. fam. Kêr + ... Personnalisation d'un lieu, de qqn, d'un élément.

  I.

  ●(1866) FHB 91/312b. Lavaret a reac'h e voa ekementse beza ato e kernebeudic. ●(1890) MOA 147a. Lieu où se retire un boudeur, tr. «kear-vouzik, f.»

  ●(1903) MBJJ 339. hag-eñ eo ken drouk an aotro «keravel» pa c'houe a benn, ha c'houe a goste. ●(1904) BMSB 87. marfad a Gær Wazi. ●(1907) MVET 84. da jomm ganeomp da Gersatan !... ●(1928) FHAB Mae 169. hag hen dougas, gant lorc'h, da Gersatan. ●(1929) MKRN 85. On appelle Paotred Kersparl ceux qui, pendant la messe, restent auprès de la porte. ●(1943) FATI 26. Evite un digarezig, a-greiz c'hoari, e veze gwelet o vont da gêr-vouzig. ●(1957) AMAH 53. kerdrubuilh a oa anezhañ. ●(1967) BRUD 26-27/39. nemed Yann-Grenn abil ha kerdrubuill.

  II.

  (1) Mont da Gerhun : s’endormir.

  ●(1910) DIHU 59/79 (G) *Iouan Sant Ili. Naù ér hantér, Iehan, mal e vou monet de gerhun ! ●(1942) DHKN 126 (G) L. Herrieu. Mâl e vo monet de Gerhun. ●(1968) BAHE 58/29 (T) E. ar Barzhig. Degouezhout a rae din ivez menel sorennet gant ar sonioù flour a saven evidon ma-unan, ha kestell el loar, 'raok mont da Gêrhun !... ●(1970) BHAF 117 (T) E. ar Barzhig. Furroh e oa mond da «Gerhun», ha me war ma fouez etrezeg ti ma mignoned.

  (2) Kas da Gêrgof : manger.

  ●(1935) ANTO 173-174 (T) *Paotr Juluen. Eun tamm keuz ha bara sec'h, a-raok kemer an tec'h, gant eur bannac'h te-laez, d'e gas prim-ha-prim da gergof kaez, setu ganin diyunet.

  (3) Mont da Gêrvouzhig : bouder.

  ●(1943) FATI 26 (L) *Tad Medar. Evit eun digarezig, a-greiz c'hoari, e veze gwelet o vont da gêr-vouzig.

  (4) Mont da Gêrguzh : cacher.

  ●(1732) GReg 142b. Cet homme se fait souvent celer, tr. G. de Rostrenenn «an den-hont a ya alyès da guær-guz.»

  (5) Kas sant Pêr da Gêrborzh : mener les choses jusqu’au bout.

  ●(1954) LLMM 42/28 (T) *Evnig Penn ar C'hoad. Bremañ, avat, disac'h da gaoz buan ha buan, ma vo gwelet dre belec'h ez aio Sant Per da Gêrborzh.

  (6) Kas ar stal da Gêrnetra : faire faillite.

  ●(1954) VAZA 47 (T) *Jarl Priel. Dre c'hoari lapavañ ha redek an douilhez, kaset en devoa hemañ e stal da Gernetra. ●(1965) BRUD 20/6 (T) E. ar Barzhig. Hemañ, eur foet-e-voutik anezhañ, ne zoursias euz e nized nemed evid forani o zammig peadra ha kas o stal da Gernetra. ●(1967) BRUD 26-27/41 (T) E. ar Barzhig. Siouaz, mond a ree ar wech-mañ ar stal da Gernetra, ne vane koulz lâred mann gand an daou vignon.

  (7) Bezañ a Gêrwazi : être sot.

  ●(1904) BMSB 87 F. ar May. N'euz 'meit tud diramailh, marfad a Gær Wazi, Garanet war o fas muzul o zotoni, - / Ar re ze a ra goab.

  (8) En devout lod e Kêrskouarneg : être sourd ou peu intelligent, ne pas bien comprendre.

  ●(1912) RVUm 204 (Gu). Henneh en des lod é Kerskoarnek, tr. «Celui-là a sa part à Kersourdaud : il est sourd ou peu intelligent.»

  (9) En devout lod e Kerpennek : être têtu.

  ●(1912) RVUm 204 (Gu). Henneh en des lod é Kerpennek, c'est à dire Henneh e zou pennek.

  (10) En devout lod e Kêrdiboan : être fainéant, paresseux.

  ●(1912) RVUm 204 (Gu). Henneh en des lod é Kerdiboén, c'est à dire Henneh e zou diboén.

  (11) Bezañ o chom e Kêrfoulet : avoir mille peines à se suffire.

  ●(1912) MELU XI 442. Beza o chom e ker fouled, tr. E. Ernault «Demeurer dans la Ville-foulée, avoir mille peines à se suffire.»

• kêr
  kêr

  f. –ioù

  I. (la ville)

  (1) Ville.

  ●(14--) Jer.ms 6. Loman a dyouz an Kaer, tr. «ici, au-dessus de la ville.» ●(1499) Ca 119a. Kaer. g. ville. ●(1576) Cath p. 5. hac ez eaz en queer, tr. «et elle alla en ville.» ●(1580) G 194. gouloet eo pep ker gant flaer bras, tr. «Chaque ville est envoloppée d'une grande puanteur.» ●(1612) Cnf 62a. Sant Gregor Archescop ves an quear à Teurgn. ●(1633) Nom 2a-b. Tabulæ publicæ : le liure de la ville : leufr ker, an leufr euit micher afferou ker. ●228a. Territorium : territoire d'vne ville, traict d'vn pays : territoër pe douar vn kær, træt vn bro.

  ●(1659) SCger 119b. vn tour de ville, tr. «vn dro guer.» ●124b. village, tr. «ker.» ●167b. quer p. queriou, tr. «ville, village.» ●(1710) IN I 45. hac e kear vezo peautramant var ar meas ? ●(1732) GReg 354a. Les entrées des Villes sont sales, tr. «An antrëou eus ar c'hærryou a so ordinal hudur.» ●961a. Ville, tr. «H[aut] Leon. kear. p. kearyou. Bas Leon. Kaër. p. Kaëryou. Treg[or] Kær. p. Kæryo. B[asse] Cor[nouaille] Kær. p. Kæryou. H[aute] Cor[nouaille] Kær. p. Kæryau. Van[netois] Kær. p. Kæryéü.»

  ●(1849) LLB 281. N'en des kin konz é ker, kin brud ol ér hanton. ●586. er herieu bras. ●(1878) EKG II 217. E kerik vian Rosko. ●(1894) BUZmornik 121. eul leo hanter dioc'h kear.

  ●(1910) MBJL 73. Digemer kalonek en kêr Londrez. ●(1909) MMEK 5-6. ar sklujou a zo digoret e kreiz an noz ha kear lounket en he fez gant ar mor dijadennet.

  (2) Village.

  ●(1929) MKRN 182. Petra zo né ganeoc'h ba Bañnlek. – Cheta chiouaz ! plac'h paour, chi cher-ni 'n eus taget chi chemener bras chiou merh(e)d !, tr. « Qu'y a-t-il de nouveau à Bannalec ? – Hélas ! ma pauvre fille, voilà que le chien de notre village à nous a étranglé le chien du grand tailleur, aujourd'hui, ma parole. » ●(1962) EGRH I 31. kêr f. -ioù, tr. « village. »

  (3) Lieu habité.

  ●(1962) EGRH I 31. kêr f. -ioù, tr. « lieu habité. »

  (4) Ar gêr gozh : la vieille ville.

  ●(1903) MBJJ 110. ar gær goz, a zo e diabarz ar mogerio. ●(1935) BREI 417/2c. eun ambrouger hag a ziskouez d'imp, da genta, ar gêr goz.

  (5) A gêr da gêr : de ville en ville.

  ●(1732) GReg 961a. Aller de ville en ville, tr. «mont a guær-da-guær.»

  ●(1911) BUAZperrot 246. Ouz e heul a gear da gear. ●(1913) AVIE 268. hui (...) ou handéou a gér de gér.

  (6) Dre gêr : par la ville.

  ●(1732) GReg 235a. Crier quelque chose par les ruës pour vendre, tr. «Embann un dra dre guer.»

  ●(1910) MBJL 77. da gerc'hat he beajourien evit o bale dre gêr.

  (7) E-mod kêr : comme à la ville.

  ●(1913) AVIE v-vi. ou desaùein e hrér é mod kér.

  (8) Mont e kêr : aller en ville.

  ●(1876) TDE.BF 328b. Moñt e kear, tr. «aller en ville.»

  (9) E kêr : en ville.

  ●(1962) EGRH I 31. e kêr, tr. « en ville. »

  (10) E kêr : dans le village.

  ●(1962) EGRH I 31. e kêr, tr. « dans le village. »

  II. (la maison)

  (1) Maison, foyer.

  ●(1396) Miscellanea ms latin n° 3184 f° 125v°. deut dangaer poaz eo anpanennov. ●(1650) Nlou 66. hep affer (lire : atfer), / Deuet an hent man dan queer, tr. G. Pennaod «sans délai. Venez par ce chemin chez vous.» ●tr. La Villemarqué «sans délai : Venez par ce chemin à la maison.»

  ●(1849) LLB 245. En ur zonèt t'er ger. ●(1857) CBF 50. N'ema ket er gear, tr. «Il n'est pas à la maison.»

  ●(1905) BOBL 03 juin 37/3a. e komans an dud iaouank distrei d'ar yêr, mez paz heb boud paëet o «lod ar pardon» d'ar ganfantennou.

  (2) Mont d'ar gêr : rentrer à la maison.

  ●(1876) TDE.BF 328b. moñt d'ar gear, tr. «aller au logis.»

  (3) Mont war gêr : rentrer à la maison.

  ●(1902) PIGO I 121. Ar bôtred-man (…) a yee war ger.

  (4) Exploitation agricole.

  ●(1633) Nom 235a. Villa : ferme : ferm, vn guer voar an ploue.

  ●(1938) GWAL 110-111/7. Kerunkun a zo eur gêr vras, gant dek familh gaer o veva enni.

  III. (emploi spécial) Kêr Doue : La Cité de Dieu (St-Augustin)

  ●(17--) RS viij. Evelse e lennomp en e eizvet Chabistr eus an eil lêvr varnuguent en deveus composet Sant Augustin var ar Cité de Dieu, da lavaret eo, Kear Doue.

  IV.

  (1) Bezañ pell diouzh ar gêr : être éloigné du propos initial.

  ●(1925) FHAB Mae 197 (L) *Tintin Anna. Met pell eamomp diouz ar gear ha n'em eus ket a c'hoant e teufes da inoui ganen, te, merc'h vihan va breur Dôf.

  (2) Donet d'ar gêr : se rendre à l’évidence.

  ●(1933) DIHU 266/293 (G). Donet d'er gér, tr. L. Herrioù «(au fig.) se rendre à l'évidence.»

  (3) Bezañ deuet d'ar gêr : avoir mis de l’eau dans son vin.

  ●(17--) CHal.ms ii. Il a mis de L'eau dans son vin, tr. «deit mat é der guer.»

  (4) Bezañ kaset d’ar gêr gant e viz bihan : être mis à sa place.

  ●(1935) BREI 432/3d (T). ar mêr komunist a zo bet kondaonet ha kaset d’ar gêr gant e viz bihan…

  (5) Degas ub. d’ar gêr : war an hent mat.

  ●(1936) DIHU 306/180 (G) L. Herrioù. Vennein e hré chonjal un tammig ha kavet en hent de zegas Sidoni d’ar gér hep hé lakat de chifein.

  (6) Mont pell diouzh ar gêr da wriat : s’écarter de la question.

  ●(1942) VALLsup 137. Faire des points de couture lâches, tr. F. Vallée «mont pell diouz ar gêr da wriat (et fig. s’écarter de la question.»

  (7) Bezañ paotr/plac’h ar gêr : être celui ou celle qui reste de garde à la maison.

  ●(1977) TDBP II 30 (T) J. Gros. (…) paotr ar gêr, ou plah ar gêr, tr. « qui reste de garde à la maison ».

  (8) N'emañ ket an Aotrou Doue er gêr : voir Doue.

  (9) Bezañ e saout er gêr : voir saout.

  (10) Na vezañ ar moc'h er gêr gant ub. : voir moc'h.

  (11) Bezañ ar moc'h er gêr gant ub. : voir moc'h.

  (12) Bezañ e loenedigoù er gêr : voir loen.

  (13) C'hoari kas d'ar gêr : voir c'hoari.

  (14) Mont d'ar gêr dre roc'h ar skid : voir roc'h.

  (15) Dont gant e zivskouarn d'ar gêr : voir divskouarn.

• ker .1
  ker .1

  adj.

  (1) Cher (postposé).

  ●(1456) Credo 4-5. Hac in Ihesucrist emap quer hon / autrou vnan asaluer, tr. «Et en Jésus-Christ son fils chéri, / notre seigneur unique et (notre) sauveur.» ●(1530) Pm 106. Da assumption an ytron quer tr. « Pour l'Assomption de la chère Dame » ●(1633) Nom 127b. Hospitium : vn logis pour les amis & alliez : vn ty dan mignounet ha dan tu (lire : tut) quer.

  (2) (vocatif, adj. postposé) Cher, chère.

  ●(1530) Pm 31. En eff ytron em guiryonez / (…) / (…) ma ytron quer tr. « Au ciel, Madame, en ma vérité, / (…) / (…) ma chère Dame »

  ●(1910) MBJL 73. Pebez kentel evidomp, Breiziz ker ! ●(1942) DHKN 70. Damezél ker, emé ean, laret hou poè dein er uéh aral, é voureh bras é lenn romanteu.

  (3) (vocatif, adj. antéposé) Cher, chère.

  ●(1530) Pm 87. Ha ho lesell flam hyr amser / Quer mam roen bet en caleter tr. « Et de vous laisser certes longtemps, / Chère mère du Roi du monde, en peine »

  (4) Cher, coûteux.

  ●(1499) Ca 170b. Quer. g. cher. ●(1612) Cnf 45b. eguit ma gallo guerzaff è heny en è pligadur, quer.

  ●(1732) GReg 161a. Cher, qui est de grande valeur, tr. «Qèr.»

  ●(1849) LLB 1477. Er gloan dû zou kiroh, er gloan guen zou klasket. ●(1857) CBF 43. Kalz re ger int, tr. «C'est beaucoup trop cher.»

• ker .2
  ker .2

  m. –ioù Arête, angle vif.

  ●(1732) GReg 50a. Arête, vives arêtes, ou, les angles vifs des pierres, ou de bois solides taillés en angle, tr. «Kèr. p. Kéryou.»

  ●(1876) TDE.BF 338a. Ker, s. m., tr. «Arête vive des pierres taillées, des bois équarris.»

• ker .3
  ker .3

  voir ken .2

• kêr-benn
  kêr-benn

  voir kêrbenn

• kêr-gloz
  kêr-gloz

  f. Ville close.

  ●(1732) GReg 961a. Ville murée, tr. «kær glos.»

  ●(18--) SBI I 212. Hac êt gant eun aufredour deuz a gêr-clos Wengamp, tr. «et partie avec un orfèvre de la ville close de Guingamp.»

  ●(1923) FHAB Gwengolo 330. Ker Lesneven a oa eur gêr gloz ; an dam-sklaved a veve war-dro eno a gave enni eur minic'hi, da lavaret eo eul lec'h ma kolle o mistri o gwiriou warnezo. ●(1941) SAV 19/11. kêr-glos Kemper.

• Kêr-Iz
  Kêr-Iz

  voir Iz

• kêr-vamm
  kêr-vamm

  f. kêrioù-mamm Capitale.

  ●(1896) HIS 68. ér gér-vam ag er vro.

  ●(1907) BSPD I 214. sant Pièr e ias de vro er Siri betag er gér-vam hanùet Antioch. ●525. Madrid, kér-vam ranteleh Spagn. ●683. kêr-vam er bed kristen. ●(1907) BSPD II 590. Bruxell, kér-vam ranteleh er Beljik.

• kêr-veur
  kêr-veur

  f. kêrioù-meur Capitale.

  ●(1906) KANngalon C'hwevrer 47. Roazoun, kear veur Breiz-Izel.

• keraat
  keraat

  v.

  I. V. intr.

  (1) Renchérir.

  ●(1659) SCger 49b. encherir, tr. «queraat.» ●167a. queraat, tr. «deuenir cher.» ●(1732) GReg 339a. Encherir, augmenter de prix, devenir plus cher, tr. «Qeraat. pr. qereët.» ●636b. Le prix du blé monte, ou hausse à chaque jour de marché, tr. «Qeraat a ra an ed.» ●802b. Rencherir, devenir plus cher, tr. «Qeraat. pr. qereët.»

  ●(1857) CBF 39. marteze e keraio c'hoaz, tr. «peut-être renchérira-t-il encore.» ●(1869) FHB 256/369a. an ed a geriao. ●(1876) TDE.BF 338a. Keraat, v. n., tr. «Devenir plus cher, d'un prix plus élevé.»

  ●(1923) LZBt Gouere 2. an treo 'zo kereet. ●(1926) FHAB Meurzh 100. Ar paper hag ar mizou-post a gera.

  (2) Mont war geraat : renchérir.

  ●(1867) FHB 102/400b. An ed a lavarer so eat var gueraat. ●(1869) FHB 218/72b. ez a adarre an ed var geraat.

  ●(1903) MBJJ 181. an douar ac'h a bepred war geraat.

  II. V. tr. d. Rehausser, relever le prix (d'une marchandise).

  ●(1732) GReg 796b. Rehausser le prix des marchandises, tr. «Qèraat ar varc'hadourez.»

• kêrad
  kêrad

  voir kêriad

• keraerezh
  keraerezh

  m. Renchérissement.

  ●(1931) VALL 643b. Renchérissement, tr. «kéraerez m.»

• Keraodi
  Keraodi

  n. de l. Keraudy (Ploumiliau).

  (1) Keraodi.

  ●(1925) ARVG Kerzu 274. Stag ouz an iliz, uheloc’h eviti, alïes, evel e Keraudy, Plouzelambr, Lokemeau, ar porchedou-man.

  (2) Nom de famille.

  ●(1970) NFBT 103 N° 786. Keraudy.

• Keraofredoù
  Keraofredoù

  oronyme Keroffredo (Bourbriac, 313 m.).

  ●(1914) ARVG Mae 77. Pikerniou Boulvriag : Keroffredou (313 m), Kerdavidou (312 m), Leindevet (306 m) hag all.

• keraouegezh
  keraouegezh

  f. –ioù

  (1) Cherté, enchérissement.

  ●(1633) Nom 52a. Annonæ caritas, difficultas, grauitas, & sæuitia, incendium, annona compressa : cherté : queraoüeguez, quernez, naouneguez.

  ●(1659) SCger 24b. cherté, tr. «querrouegnez (lire : querroueguez).» ●(1732) GReg 161b. Cherete, tr. «qeraoüeguez.»

  ●(1834) APD 65. pere a zestum hac a vir an hed en o arc'hyou, evit er guerza d'an dud paour pa ve deut ar gueraoueguez.

  ●(1910) FHAB Kerzu 356. Sevel a ra kerouegez var an traou.

  (2) Période de cherté.

  ●(1909) FHAB Mezheven 165. N'eus ket eta lec'h da glemm eus ar gerouegeziou-ze.

• keraouez
  keraouez

  f. Cherté.

  ●(1732) GReg 161b. Cherete, tr. «qeraoüez.»

  ●(1847) MDM 395. ar geraouez eus an hurcherien. ●(1867) FHB 152/377a. An eost so bet tano hag a laca aoun rag keraouez. ●(1870) FHB 282/168b. Aoun zo rak keraouez ha dienez.

  ●(1910) FHAB Kerzu 366. keraouez a zo var bep tra. ●(1920) KANNgwital 205/100. ar geraouez a gendalc'h var an oll draou. ●(1924) KANNgwital 263/200. ne c'hellont ket herzel euz ar mizou a gouez varno dre ar geraouez. ●(1962) EGRH I 31. keraouezh f., tr. « cherté, vie chère. »

• kêraozouriezh
  kêraozouriezh

  f. Urbanisme.

  ●(1936) GWAL 86/54. Brud vras a c'hounezas war dachenn ar gêraozouriez dre e raktresadennou da astenn Amsterdam hag an Haag. ●(1942) VALLsup 171b. Urbanisme, tr. «Kêraozouriez f. («Gwalarn », genver 1936).»

• kêrat / kêriñ
  kêrat / kêriñ

  v. intr. Rentrer à la maison.

  ●(1895) FOV 267. Mal é kérat.

  ●(1904) DBFV 127b. kérat, v. n., tr. «renter à la maison.» ●(1941) DIHU 361/300. p'em boè gellet kérein.

• kêrbenn
  kêrbenn

  f. -où / kêr-benn f. kêrioù-penn Capitale.

  ●(1866) LZBt Ebrel 100. da vont holl, hag hep dale, peb-unan da ger-benn he rann-vro. ●(1866) FHB 65/97b. E Madrid, kær benn ar Rouantelez. ●(1869) HTC 94. Jerusalem a gendalc'has da veza ar gear-benn euz a rouantelez Juda. ●(1870) FHB 303/331a. eat da zifen ar gær-benn. ●(1883) SAQ I 25. Roum, d'ar mare-ze c'hoas kear benn ar bed paian. ●(1894) BUZmornik 448. Rom a oa d'ar mare-ze ar gear-benn pe ar vestrez-kear euz ar bed paian.

  ●(1909) MMEK 5. kear benn rouantelez Breiz-Izel. ●(1910) MBJL 56. en kêr-benn Bro-Zôz. ●(1921) PGAZ 83. kear-benn ar France. ●(1931) VALL 95b. (ville) capitale, tr. «kêrbenn f. pl. kêrbennou.» ●(1962) EGRH I 32. kêr-benn kentoc’h eget kêrbenn. ●(1963) LLMM 99/266. pell a-walc’h diouzh ar gêrbenn.

• Kerbêr .1
  Kerbêr .1

  n. de l. Kerpert.

  (1) Kerbêr.

  ●(1933) BREI 328/4c. Kerber.

  ●(2002) TEBOT 142b. Na Sant-Jili ha Kerbêr / O na parrouz Kanuhel.

  (2) [Toponymie locale]

  ●(1933) BREIZ 328/4c. eus Toull-Foll.

  ●(2002) TEBOT 142b. Nag ar faouennoù Sant-Urnan / A vez gwelet dimeus a bell.

• Kerbêr .2
  Kerbêr .2

  n. de l. Saint-Pierre-Quilbignon (Brest).

  (1) Kerbêr.

  ●(1865) FHB 17/136a. Leizour, eus a Guerber. ●(1866) FHB 52/412a. Ann Aotrou Denmat, nevez beleghet, vikel e Kerber. ●(1870) FHB 286/200b. person Kerber (Saint-Pierre-Quilbignon). ●(1890) MOA 26b. Kerberr.

  ●(1905) ALMA 63. Ker-Ber. ●(1905) HFBI 234. hé zéjont da Géranros, é parrès Kerber da zelc’her couëchérés.

  ►Kerbêr-Brest.

  ●(1904) KANngalon Du 261. E Goeled-Leon ez euz brema eur vanden laeroun ilizou ha n’o deuz ean ebed. Enn eur miz pe var dro o deuz laeret ilizou Gouesnou, Guilers, Lokournan, Milizac, Vourc'h-Ven, Guipronvel, Guitalmeze, Kerber-Brest, Recouranz-Brest, Loc-Maria Plouzane, Sant-Sebastian e Loc-Maria, hag Itroun Varia Trezian e Plouarzel.

  ►Sant-Pêr-Kilbignon.

  ●(1847) FVR 110. persoun Sant-Per-Kilbignon. ●(1865) FHB 29/225a. ilis Kerber, pe Sant Per-Kilbignon.

  ●(1916) KRVT 171/2d. Sant-Per-Kilbignon.

  (2)

  ●(1913) (1964) CAIR 134 (recueilli par Gaston Esnault). A Saint-Pierre Quilbignon (en breton Kerberr), on s'interpelle [en français] par Hé, Kerberr (1913).

  (3) [Toponymie locale]

  ●(1905) HFBI 234. hé zéjont da Géranros, é parrès Kerber da zelc’her couëchérés.

• Kerbêriz .1
  Kerbêriz .1

  n. pr. pl. Habitants de Kerpert.

  ●(1934) BREI 342. Digemerit ma gourc'hemenn, / En hano an holl veleien, / En hano an holl genvroïz / Kerberiz ha Boulvriagiz.

• Kerbêriz .2
  Kerbêriz .2

  n. pr. pl. Habitants de Saint-Pierre-Quilbignon.

  ●(1890) MOA 26b. Kerberiz. ●30. Keriz-Perr, (pour Kerberiz, que l’on dit souvent, aussi).

  ●(1964) CAIR 143b. Kerbêriz, Keriz-Pêr ou Trebêriz.

• Kerborzh
  Kerborzh

  n. de l. Kerbors.

  I.

  ●(18--) OLLI 222. Cantic neve an enor d’an Itron Varia an Aerch patrones Kerbors. ●(1886) ARN 47. Gouzout dre belec'h c'ha David da Gerborz.

  II.

  (1) Gouzout dre belec’h ez a David da Gerborzh : en savoir plus long qu’on ne le pense.

  ●(1886)ARN 47. Gouzout dre belec'h c'ha David da Gerborz (...), savoir par où va David à [Kerbors]; c'est-à-dire, en savoir plus long qu'on ne pense, ou, aussi long que certains autres. ●(1886) REC 7/44. Kerborz. Gouzout dre belec'h a David da Gerborz (savoir par où David va à Kermoroc'h [lire : Kerbors]), en connaître plus long que les autres.

  (2) Na c’houzout dre belec’h ez a Pêr da Gerborzh : ne pas être fin.

  ●(1886) REC 7/44. Trév. Hennez 'oar ket dre b'lac'h a Pêr da Gerbost, tr. « il n'est pas fin ».

  (3) Kas sant Pêr da Gerborzh : envoyer promener les curieux.

  ●(1893) REC 14/280. On dit hors de La Roche : N'ouzoc'h ket dre beleac'h oa et sant Per dë Gerborz ? / - Biou an toul bihen a bél dorz., tr. « Vous ne savez pas par où saint Pierre est allé à Kerbors ? / - Par le petit trou de la jatte à porter la pâte ». C'est une moquerie à l'adresse des curieux, car il n'y a point de trou à la pél dorz, grande jatte en bois qui sert à porter au four la quantité de pâte nécessaire pour faire un pain (eun dorz). A Prat, au lieu de sañt Per, saint Pierre, on dit Dabid, David.

  (2) (Argot de la Roche-Derrien) Mont da Gerborzh : se marier.

  ●(1894) REC 15/354. moñd da Gerborz, tr. « se marier ».

  III. Blason populaire : voir chas .3.

  IV. [toponymie locale]

  ●(1862) GCN 623. Sur la côte, vis-à-vis de l’Ile-à-Poule, on trouve trois dolmen, connus dans le pays sous le nom de Men-ar-Rompet (pierres des druides).

• kerboullenn
  kerboullenn

  f. (botanique) Guède Isatis tinctoria.

  ●(1876) TDE.BF 338b. Kerboullenn, s. f., tr. «Plante qui sert pour la teinture jaune ; on pense que c'est la guède.»

  ●(1962) EGRH I 32. kerboullenn f., tr. « plante qui donne une teinture jaune (Troude). »

• kerc'h
  kerc'h

  coll. & m. –où

  I. (botanique) Coll.

  (1) Avoine sur pied (plante) Avena sativa.

  ●(12--) Cqlé f° 60r° [144]. De terra que dicitur Gudul Sancti Ronani, de Rudalt filio Blinliuet, tri hanter minot frumenti et minot kerch et hanter et tres nummi cum obolo et decima tota. ●(1499) Ca 170b. Querch. g. anoyne (lire : auoyne). ●(1633) Nom 75a. Auena : auoine : querch.

  ●(1659) SCger 12a. bale d'auoine, tr. «pell querc'h.» ●167b. querc'h, tr. «auoine.» ●(1732) GReg 68b. Avoine, ou, aveine espece de menu grain, tr. «Qerc'h. Van[netois] Qérh.» ●(1744) L'Arm 22b. Avoine, tr. «Quêrh.. heu. m.»

  ●(1849) LLB 66. Prenet kerh Neulieg ha guneh bihan Noal. ●(1868) FHB 158/16a. parkadou kerc'h. ●(1877) FHB (3^e série) 22/184a. Ar zegal hag ar c'herc'h a zo bet gouall ranvet gant an avel hag ar glaoeier. ●(18--) SBI I 50. tri farcad kerc'h.

  ●(1911) DIHU 72/271. Pochadeu kerù Mourieg e zou anaùet mat é kosté Loguneh. ●(1920) FHAB C'hwevrer 227. en e bark o troc'ha kerc'h. ●(1929) FHAB Gwengolo 328. Ar c'herc'h, an heiz n'oant ket dïes da zourna. ●(1939) RIBA 12. Esteu kaer a segal, a gerh, a uénih, a vel.

  (2) Kerc'h gris : avoine grise.

  ●(1906) BOBL 13 octobre 108/3d. Ar dinde Adèle a n'euz groet eur gargamant kerc'h gris.

  (3) Kerc'h du : avoine noire.

  ●(1906) BOBL 13 octobre 108/3d. Ar c'herc'h du a baeer tri skoed pemp gwennek.

  II. M. Espèce d'avoine.

  ●(1877) FHB (3^e série) FHB 19/160b. Ar c'herc'hou, e Kerne, a lavarer eun tamik treud.

  III. M.

  A. Avoine (matière) .

  ●(1872) ROU 99. Cette farine d'avoine est d'un bon rapport, tr. «Ar bleud kerc'h-ma a ra founn vad.»

  B. sens fig.

  (1) Carburant.

  ●(1934) DIHU 278/127. Kafé tuem, un tasad guin, chetu kerh er soudard !

  (2) Bout a gerc'h ub. : être du cru de qqn.

  ●(c.1718) CHal.ms i. cela est de mon crû, tr. «endrase a so a me fond a me c'hierh.»

  (3) Kerc'h manac'h : poivre.

  ●(1885) ARN 32. Poivre. – Br. pebr. Arg[ot] : Kerc'h-manac'h (avoine de moine), usité ailleurs qu'à La Roche.

  IV.

  (1) Bout kerc'h e-mesk e segal : ne pas tout dire, cacher des choses.

  ●(1790) MG 48 (G) I. Marion. Réd-è credein en en deès groeit ur péhet benac enorm, hac é hès querh é mesq é segal...

  (2) Kouezhañ e gerc'h war e segal : être déçu.

  ●(1986) (Ku) PLONEVEZ KINTIN Eliza ar Floc'h. Kouezhet eo e gerc'h war e segal : dipitet eo.

  (3) Sevel uhel ar c'herc'h da (doull e) c'houzoug : dont da vezañ lorc'hus.

  ●(1910) FHAB C'hwevrer 54 *Ioen an Tour Gwenn. Sezar, o veza treac'h, a savas evel just uhel ar c'herc'h da doull e c'houzoug, ha, fidamdoustik, eur vech deut er vro, an aotrou ne c'houlenne mui mont kuit. ●(1910) FHAB Mae 150 *Ioen an Tour Gwenn. Neuze e savas ar c'herc'h d'e c'houzoug adarre. ●(1920) MVRO 44/1a (L) L. ar Floc’h. Eun devez, ar c’herc’h a zavas d’ho kouzoug.

  (4) Pakañ un tokad kerc'h : essuyer un refus de la part d’une femme.

  ●(1943) FHAB Gwengolo/Here 349. «Eun tokad kerc’h en deus paket». Eur plac’h yaouank, er zal-dans, he deus dinac’het outan mont da ober eun dro-zans gantan. Pa veze graet eur seurt taol-dismegans d’eur paotr-yaouank e c’helle heman, hervez ar c’hiz, distag eur flac’had, eur gravanad gant ar plàc’h yaouank.

  (5) Reiñ un tokad kerc'h : refuser qqn. pour une danse.

  ●(1935) DIHU 293/257 (G) L. Herrioù. Aveit obér er bâl é ma ret mat kemér en hevelep danseréz. En hani n’er groehè ket e rehé un «tokad kerh» d’er plac’h, ha kement-sé e zo sellet èl un dra dijaoj bras. ●(1980) (K) RIEG G. Peñseg. hi he deus roet un tokad kerc’h dezhañ.

  (6) Krouerat kerc'h da ub. : refuser de répondre aux avances.

  ●(1932) BRTG 168 (G) J. M. Héneu. Bléadeu ha bléadeu é kandal de grouérat kerh d'hé galanted.

  (7) Gounit e gerc'h : se mettre sur le dos et agiter les pattes.

  ●(1978) PBPP 2.1/218 (T-Plougouskant). Gounit e gerc'h, tr. J. le Du «se mettre sur le dos et agiter les pattes /les chevaux feraient cela pour se délasser ?/»

  (8) Gounit e gerc'h : être à la renverse.

  ●(1981) ANTR 156 (L) *Tad Medar. A-greiz-pep-kreiz setu eur strakadenn spontuz da lakaad an daol da faouta hag an dominoiou da hounid o herh.

  (9) Gounit e gerc'h : gagner sa vie.

  ●(1976) KOYO 41 (G) J. Belz. Gant an dra-mañ e c'hellehe un den gounid e gerc'h heb forzh labourad.

  (10) Reiñ kerc'h d'e gezeg dre o lost : être avare.

  ●(1957) AMAH 224 (T) *Jarl Priel. Glaouriñ a raemp gant an naon, o vezañ ma' z oa kustum an itron B... da reiñ kerc'h d'he c'hezeg dre o lost.

  (11) Reiñ kerc'h da (lêr) ub. : frapper qqn. Cf. reiñ segal.

  ●(1866) FHB 59/53a (L) Y.-V. Wilhou. Pe gant leren va fouet me ouezo rei dit kerc'h. ●(1867) MGK 61 (L) G. Milin. O welet piou voa, ha pe zen, / Marzin a grog en eur penn-baz / Ha kerc'h d'he ler e roud ar bas.

  ●(1914) MAEV 177 (L) K. ar Prat. Ha mar deo al lakisien-ze an hanter muioc'h ? - Ac'hanta, hon devezo kerc'h da rei da bep a zaou ! ●(1952) LLMM 31/59 (Ki-Douarnenez). (Douarnenez) C'hwi 'po kerc'h : taolioù.

  (12) Bezañ bet e gerc'h :

  ●(1896) GMB 549-550 (T). pet[it] tréc[orois] Diwad oñ da oélañn p'em eus bet ma c'herc'h, tr. Émile Ernault «je suis un peu tard à pleurer, puisque j'ai eu mon avoine.»

  (13) Reiñ e gerc'h Spagn da ub. : frapper qqn. Cf. français de Haute-Bretagne : une avoinée, tr. « une volée de coups »

  ●(1732) GReg 83a. Bastonner, tr. G. Rostrenenn «rei e guerc'h-spaign da ur re.» ●428a. Avoir le fouet, tr. «cahout qerc'h-Spaign.» ●428b. Fouetter, tr. «rei qerh-Spaign da ur re.»

  (14) (Tommañ, krazañ) e gerc'h (en e forn) : être bien fâché.

  ●(1942) VALLsup 72. Il sera bien fâché, tr. F. Vallée «e tommo e gerc’h d’ezañ, e krazo e gerc’h d’ezañ (en e forn).»

  (15) Hadañ kerc'h e park ub. :

  ●(1925) DIHU 164/209 (G) Loeiz Herrioù. E han hiniù de hadein kerh é park er réral !

  (16) Troc'hañ e gerc'h a-raok e foenn : faire le travail à contre-sens.

  ●(1869) FHB 238/228a (L) *An Ermit. An hini ne ra ket pep tra d'he vare, a droc'h he gherc'h araôg he foenn, a vezo diez d'ezha ober labour vad.

  (16) Bezañ kerc’h e-barzh e vruched : avoir le souffle long.

  ●(2002) TEBOT 7. Mimp ’zo paotred da Fañch ar Brizh / Kerc’h ’zo ’barzh hon bruched / Ha zo kap’ da ganañ deoc’h / E-pad keit ha ma karfet.

  (17) Bezañ stag gant ereoù plouz kerc'h : voir plouz.

  (18) Graet diwar kevreoù plouz kerc'h : voir plouz.

  (19 Ober an azen evit kaout kerc'h : voir azen.

• kerc'ha
  kerc'ha

  v.

  (1) V. tr. d. Donner de l'avoine à (un cheval, etc.), avoiner.

  ●(1876) TDE.BF 338b. Kerc'ha, v. n., tr. «Ce verbe, qui dérive de kerc'h, avoine, signifie prendre ou donner de l'avoine, et ne s'emploie qu'au figuré, au sens des mots français sans débrider ; mots qui se disent d'un cheval, d'un voyageur qui fait une longue course sans se reposer, sans prendre haleine.» ●(1890) MOA 133a. Donner de l'avoine au cheval, tr. «kerc'ha, v. n. et a.» ●(1896) GMB 549. pet[it] tréc[orois] kerc'ha eun añnval, donner de l'avoine à un cheval.

  ●(1955) STBJ 86. Ma oa tenn labour e lôned, e roe dezo ive o gwalc'h da zibri hag e vezent kerc'haet a-zoare.

  (2) V. intr. sens fig. Hep kerc'ha : d'une traite.

  ●(1732) GReg 248a. Sans debrider, tr. «Hep kerc'ha.»

  ●(1857) CBF 19. deut ounn hep kerc'ha, tr. «je suis venu sans débrider.» ●(1876) TDE.BF 338. hep kerc'ha, tr. «sans se reposer, sans prendre haleine.»

• kerc'hadeg
  kerc'hadeg

  f. -où Quérir en commun (foin, etc).

  ●(1962) EGRH I 32. kerc’hadeg f. -où, tr. « action d’aller prendre en commun (le foin, par exemple pour le rentrer). »

• kerc'hadenn
  kerc'hadenn

  f. -où Tournée pour aller chercher (de l’eau, etc).

  ●(1962) EGRH I 32. kerc’hadenn f. -où, tr. « tour (pour chercher de l’eau, etc…). »

• kerc'hat / kerc'het
  kerc'hat / kerc'het

  v.

  I. V. tr. d.

  (1) Quérir, aller chercher (qqc.).

  ●(1575) M 1716-1718. Maz lacquas á tra splann, crial dre embannou : / Ez querchset dirazaff (…) / Quement snbiect (lire : subiect) de thron, ayoa en prisounou, tr. «Qu'il fit clairement crier par proclamations / Qu'on amenât devant lui (…) / Tout sujet de son trône qui était dans les prisons.»

  ●(1659) SCger 99b. querir, tr. «querc'hat.» ●167b. querc'hat, tr. «aller querir.» ●(1732) GReg 771b. Querir, tr. «Qerc'hat. pr. qerc'het.» ●(1783) BV 815. queret ur gariquel hac ur bal. ●(17--) TE 38. de guêrhad deur. ●(17--) BMa 1094. Querchet dimé eur guiberet, tr. «Allez me chercher un gibelet.»

  ●(1857) CBF 81. Diskennit er c'hao da gerc'hat eunn horden geuneud, tr. «Descendez à la cave pour chercher une charge de bois.» ●(1866) FHB 56/30a. Kerc'h da foenn ma c'heuz c'hoant ; neket da zaout ho dreb ? ●(1877) BSA 148. bet o kerc'hat eur c'harrad canab evit ho lacaat da sec'ha. ●(1878) EKG II 49. Me a ieaz da gerc'hat eur skeul am boa guelet a-ispill dindan toenn an ti. ●71. Unan euz ar zoudarded a ieaz da lost an ti da gerc'hat ar parailler.

  ●(1900) MSJO 202. sikour he vam o pourchas ar pred, o kerc'het dour, o scuba an ti. ●(1902) PIGO I 86-87. kerc'had ha diskargan gwin-ardant. ●(1911) BUAZperrot 487. eur pod da gerc'hat dour. ●(1911) BUAZperrot 838. Kerc'het a rea d'an ti ar c'heuneud hag an dour a veze ezom. ●(1915) HBPR 228. Ian Chouant a ioa he vicher kerc'het olen deuz Breiz-Izel.

  ►absol.

  ●(17--) EN 460. nin sou prest dond da vid, da gas, a da gerhad, tr. «nous sommes prêts à venir chercher, envoyer er quérir.»

  (2) Mont da gerc'hat ub. : aller chercher qqn.

  ●(1857) CBF 50. Ke da gerc'hat da vreur, tr. «Va chercher ton frère.» ●(1878) EKG II 313. c'hoant en doa da vont var neun d'her c'herc'hat [an den].

  ●(1909) KTLR 127. Ah ! fidouah ! emezhan d'ezho, me a oa o vont d'ho kerc'had d'ober eun dro.

  (3) Mont da gerc'hat ub. war-dro ub. =

  ●(1942) SAV 25/13. Tremen poent eo d'in mont da gerc'hat an archerien war-dro an ebeul-mañ !

  (4) Kerc'hat eus : quérir.

  ●(1909) MMEK 3. ar gommunion en doa great kerc'hat deuz an iliz.

  (5) Kerc'hat da =

  ●(1907) BOBL 09 février 124/2a. lod all o tenna pe o kerc'hat d'ar gear boued loened.

  II. [empl. comme subst., kerc’had]

  (1) Action de quérir.

  ●(1878) EKG II 60. da ober d'ezhan eun derveziad kerc'hat bizin torr euz an aot.

  (2) Ur c’herc’had diaes a zour =

  III. Kerc'hat dour gant ur bouteg : voir dour.

• kerc'heg
  kerc'heg

  f. –i, –où (agriculture) Champ d'avoine.

  ●(1732) GReg 68b. Champ d'aveine, tr. «Qerc'heg. p. qerc'hegou. Van[netois] Qerhec. er gerhec, er herhegi.» ●(1744) L'Arm 22b. Champ d'avoine, tr. «Quêrhêc. f.»

  ●(1849) LLB 339. O kerheg maleurus ! ●348. Lod a drez d'ur gerheg e sten ned ar vareu. ●(1878) BAY 13. kerhek, tr. «lieu plein d'avoine.»

  ●(1907) VBFV.bf 39b. kerheg, f. pl. i, tr. «champ d'avoine.» ●(1962) EGRH I 32. kerc’heg f. -où, tr. « champ d’avoine. »

• kerc'heiz
  kerc'heiz

  f. –ed (ornithologie) Héron.

  ●(1499) Ca 170b. Quercheiz. g. heron. ●(1633) Nom 38a. Ardea, auis Diomedæa : heron : heroun, querch-eïz. ●38b. Cataractes, carbo aquaticus, mergus magnus : crochu : quercheiz.

  ●(1659) SCger 167b. querc'heiz, tr. «herron.» ●(1732) GReg 493a. Heron, grand oiseau qui vit de poissons, tr. «Qarc'hleyz. p. qarc'hleyzed. qerc'heyz. p. qerc'heyzed. Van[netois] qerhey. p. ed.» ●(c.1718) CHal.ms ii. heron, tr. «querheis, querhair.»

  ●(1870) FHB 272/84b. Eur garkleiz a fourraz eno he gouzoug hag he beg hir-hir. ●(1876) TDE.BF 223a. Garc'hleiz, s. f., tr. «Héron.» ●(1889) ISV 461. he c'houzoug so henvel oc'h hini ar garc'heiz. ●(1896) GMB 550. ar galc'hei à Goulien.

• kerc'heizeg
  kerc'heizeg

  f. –où Héronnière.

  ●(1914) DFBP 167b. héronnière, tr. «Kerc'heizeg.»

• kerc'henn .1
  kerc'henn .1

  f.

  I.

  A. Encolure, sein (de qqn), entour.

  ●(14--) N 977. liufre guenn ez querchen, tr. «la blanche livrée à tont cou.» ●(1502) Voyer. me a due ales alan seul a guelaff me biou buguel breiz gourhez querchen mar bez essou goae da glen [texte et traduction établis par L. Fleuriot : Me a due a les, a lan ! / Seul a guelaff / me biou ! / Buguel Breiz, gour ez querchen, / mar bez essou / goae da glen !], tr. «Je viens de la cour, du monastère. Tout ce que je vois, je (le) possède. Enfant de Bretagne, l'homme à ton entour, s'il est rebelle, malheur à toi.» ●(1530) Pm 238. Try azroant dre vn bandenn / So oll ouz lenn ez querchen flour tr. Herve Bihan « Trois ennemis en une bande, / Sont tous à s'attacher à ton entour certes » ●(1557) B I 185. Ha oar ho querchenn astennet / Aroez an glan croaz, tr. «faites sur vous le signe de la sainte croix.»

  ●(1659) SCger 109a. sein, tr. «querc'hen.» ●167b. querc'hen, tr. «le sein.» ●(1732) GReg 218a. Le tour du cou, tr. «Qerc'hen ar gouzoucq. qélc'henn ar gouzoucq.» ●Se mettre une croix au cou, tr. «Lacqât ur groaz ê qelc'hen e c'houzoucq, ou, èn ê guerc'henn.» ●(1744) L'Arm 78b. Tour du cou, tr. «Querheenn er gouc.»

  ●(1850) JAC 124. Rannet ê, me a gred, o c'halonou certen : / Avancit, va breudeur, roomp ær d'o c'herc'hen.

  ●(1906) KANngalon Mezheven 142. var he ziouskoaz ha en he gerc'hen. ●(1910) MBJL 132. a zisken eus ar skoa war ar gerc'hen. ●(1913) FHAB Mezheven 216. Deomp er mor betek ar gerc'hen.

  B. E-kerc'henn.

  (1) Autour, aux alentours.

  ●(1790) MG 177-178. laqueit er gordèn é quêrén men goug.

  ●(1857) CBF 85. Enn-dro d'ezho hag enn ho c'herc'hen n'euz nemet kountroun, tr. «Autour d'eux et sur eux, il n'y a que saleté.» ●(1882) BAR 179. eur gorden e kerc'hent ho gouzouk.

  ●(1907) BSPD I 16. ur medalig kouivr (...) é kren hé goug.

  (2) En e gerc’henn : (attaché) au cou.

  ●(1942) DRAN 128. hag Erwan, gant ar c’haporal, ar bidoniou en e gerc’henn, a zilamm war du eno.

  (3) À proximité.

  ●(1907) KANngalon Gouere 450. an dorgen m'edo en he gerc'hen ti an hini klanv. ●(1911) RIBR 101. ar bokedou a zispake a druilhadou e kerc'hen ar c'hleuziou.

  C. Ouzh kerc'henn : au cou.

  ●(1888) KZV 13. Ouz ma c'herc'hen e tougen e pign he medalen.

  D. Da gerc'henn : auprès.

  ●(1575) M 250. Digant doe ho croer, nep amser do querchen, tr. «De la part de Dieu leur créateur, en aucun moment, près d'eux.»

  II. par ext.

  (1) Bezañ en e gerc'henn : porter (un vêtement).

  ●(1882) BAR 223. eur zae lien men a oe en he c'herc'hent.

  ●(1909) KTLR 144. paletokou mezer en ho c'herchen. ●(1921) FHAB C'hwevrer 28. Gwiskit (...) eur zae ruz en ho kerc'hen. ●(1922) FHAB Du 342. N'am eus ket alïesoc'h a wiskamant eget a gerc'hen am eus da c'holoï.

  (2) Sur soi.

  ●(1925) BILZ 119. liou ar maro en he c'herc'hen.

  (3) E vrec'h en e gerc'henn : le bras en écharpe.

  ●(1996) GRVE 71. Pipi a deu en ti, e vreh 'n e gerhenn.

  III. sens fig.

  (1) En e gerc'henn : en son sein.

  ●(1958) BLBR 110/1. gant an esperañs-se a zoug en e gerhenn peb nevez-amzer.

  (2) Derc'hel udb. en e gerc'henn : posséder, avoir en sa possession.

  ●(1915) HBPR 186. Derc'hel levriou devot en he gerc'hen oa, d'ar mare-ze, evel hon deuz guelet, eun torfed bras.

  (3) Auprès de.

  ●(1909) FHAB Eost 227. an eneou mad a iea da arzao, pe da ehana, e kerc'hen Doue.

  (4) Implijout udb. e-kerc'henn ub. = (?) à l'intention (?).

  ●(1877) BSA 7. ne reomp nemet paea eun dle d'ar Vam goz hor patronez evit implija en he c'herc'hen miz gouere m'en em gav he gouel. ●142. teir loden euz ho madou (...) an eil a implijent e kerc'hen ar veachourien hag ar beorien.

  (5) Kaout en e gerc’henn : avoir en son sein.

  ●(1877) BSA 31. rac an douar n'en doa ket c'hoas an eur vad da gaout en he gerc'hen ar famill zantel.

  (6) Autour de (lui).

  ●(1911) BUAZperrot 831. Dagobert, e leac'h selaou an teodou fall, a garas muioc'h-mui an den santel, hag a skuilhas e vadoberou en e gerc'hen gant muioc'h a largentez.

  (7) En son sein, au milieu de.

  ●(1907) FHAB Mae 65. kement hini zo griziennet karantez Breiz en he gerc'hen. ●(1955) STBJ 9. eul lec'h digavandenn ha trist meurbet, hag a lakee enkrez gwechall e kerc'henn an dud.

  (8) Au sein de, dans le giron.

  ●(1864) SMM 212. hag e kerc'hen oc'h ilis. ●(1869) FHB 250/321b. ma tistroint e kerc'hen an ilis catolik.

  III. Bezañ bepred ar vourlenn en e gerc'henn : voir bourlenn.

• kerc'henn .2
  kerc'henn .2

  f. –où, kerc'h

  (1) Pied d'avoine.

  ●(1732) GReg 68b. Plante d'avoine, tr. «Qérc'hen. p. qerc'hennou. Van[netois] Qerc'hen. p. qerc'henneü.»

  (2) Grain d'avoine.

  ●(1723) CHal 141. Querhenn, tr. «un grain d'avoine.» ●(1738) GGreg 44. qerc'henn p. qerc'hennou, tr. «grain d'avoine.»

  ●(18--) AID 63. eur gaerchen, tr. «un grain d'avoine.»

  ●(1907) VBFV.bf 39b. kerhen, f. pl. neu, tr. «grain d'avoine.»

• kerc'henn .3
  kerc'henn .3

  f. –où

  (1) Histoire drôle.

  ●(c.1718) CHal.ms i. conte pour rire, conte fait a plaisir, tr. «bourd', cairhen, ur gairhen.» ●(1732) GReg 202b. Conte, recit plaisant, recit fabuleux, tr. «Van[netois] qerhenn. p. eu.»

  ●(1907) VBFV.bf 39b. kerhen, f. pl. neu, tr. «conte, fable.»

  (2) Ober kerc'hennoù da ub. : raconter des blagues à qqn.

  ●(c.1718) CHal.ms i. Il nous tire des chiffres, nous en donne a garder, tr. «ean ara gairheneu demp, goab ara ahanamp ean hun dejann'.»

• kerc'hennad
  kerc'hennad

  f. –où Ce qui est autour du cou.

  ●(1732) GReg 855a. Plein le sein, tr. «qerc’hennad. p. ou.»

  ●(1962) EGRH I 32. kerc’hennad f. -où, tr. « ce qui est autour du cou. »

• kerc'her
  kerc'her

  m. -ion (blason populaire, Kervignac) Kerc’herion dour : ceux qui vont quérir de l’eau.

  ●(1912) PBHV 158. Kervignagiz guerherion deur.

• kerc'het
  kerc'het

  voir kerc'hat

• kerc'honet
  kerc'honet

  adj. Plein de vers à viande.

  ●(1900) LZBg 57 blezad-1^añ lodenn 39. er horveu-sé breinet ha kerronnet.

• Kerc'horr
  Kerc'horr

  n. de l. Kerhor (Le Relecq-Kerhuon).

  (1) Kerc’horr.

  ●(1870) MBR 344. Ar c’hrek-ma a ioa euz a Gerhor, tr. «Cette femme habitait Kerhor.» ●344. anezho, a lavarer, eo deut gwenn besketerien Kerhor.

  ●(1974) ISHV 37. a oa e Gwipavaz, tost da bleg-mor Kerc’hor, piaouet gant abati Daoulaz. ●(1977) PVPR 24. Eus Gwaremm ar Roc’h e welit ar reier, an Elorn, Kerc’horr, Gwipavaz.

  (2) Proverbe.

  ●(1995) PLTZ 74. Kerhor viz a viz, / 'Torch o rêr gand broenn briz !

  ●(2003) TRMOR 44. Kêrc'hor a viz da viz / A dorch e revr gant broenn brizh.

  (3)

  (1964) CAIR 134 (recueilli par Gaston Esnault). ...des Kerhor (des pêcheurs de la Rade) sont du vocabulaire ancré à Brest.

• Kerc'horrenn
  Kerc'horrenn

  f. Habitante de Kerhor.

  ●(1995) PLTZ 75. pa deuas prim eur Gerhorenn vud.

• kerdad
  kerdad

  plur. kordenn

• Kerdavidoù
  Kerdavidoù

  oronyme Kerdavidou (Bourbriac, 312 m.).

  ●(1914) ARVG Mae 77. Pikerniou Boulvriag : Keroffredou (313 m), Kerdavidou (312 m), Leindevet (306 m) hag all.

• Kerdu
  Kerdu

  voir Kerzu

• kere
  kere

  m. –on, kerizion

  (1) Cordonnier.

  ●(1499) Ca 170b. Quere. g. cordonnier. l. hic coriarius / rii. ou cest tanneur de cuyr. ●(1633) Nom 128b. Sutrina : l'ouuroir, ou la boutique d'vn cordonnier : stal vn querè. ●173a. Modulus, forma, mustricula : la forme du soulier : furm, furm an querè.

  ●(1659) SCger 32a. cordonnier, tr. «quere, p. quereourien.» ●(1732) GReg 212a. Cordonnier, qui fait des souliers, tr. «Qere. p. qerëon.»

  ●(1834) SIM 34. Va zad a voa qere e Benac'h. ●(1878) EKG II 148. ar c'here ne rea van. ●(1884) BUZmorvan 290. sant Mark a ioa toull he votez, hag a roaz anezhi da zresa d'eur c'here.

  ●(1925) SFKH 40. d'émen é vé kaset er gérizion.

  (2) Kere-kon : corroyeur.

  ●(1905) IVLD 215. Alfred a oe kourrezer, pe, evel ma lavarer e leac'hiou a zo, kere-koun.

• kereañ
  kereañ

  v. intr. Faire le métier de cordonnier.

  ●(1732) GReg 212a. Prendre, ou faire le métier de cordonnier, tr. «Qerea. pr. qerëet. monet da guerea.»

  ●(1876) TDE.BF 339a. Kerea, v. n., tr. «Peu usité. Faire le métier de cordonnier.»

• kereerezh .1
  kereerezh .1

  f. –ioù Cordonnerie (local).

  ●(1925) SFKH 40. Grande cordonnerie ; kéréereh. ●(1931) VALL 155a. Cordonnerie, tr. «kereerez (boutique f.).»

• kereerezh .2
  kereerezh .2

  m. Cordonnerie (métier).

  ●(1931) VALL 155a. Cordonnerie, tr. «kereerez (profession m.).»