Devri

Recherche 'lez...' : 50 mots trouvés

Page 1 : de lez-1 (1) à lezwreg (50) :
  • lez .1
    lez .1

    f. –ioù

    I. Cour (du roi, etc.).

    (1499) Ca 49a. Courtes. g. courtois. vide in les. ●123b. Les. g. court.

    (1659) SCger 33a. cour du Roy, du palais, tr. «lés ar Roue.» ●(1732) GReg 223b. Cour, lieu où habite un Roi, un Prince souverain, tr. «Lès ar Rouë. lès an autrou ar Prinçz.»

    II. (droit)

    (1) Palais de justice.

    (1621) Mc 97. Quement à gry gra dre squient, / Ha sell fin da hent da quentaff, / Ret eo mont dan les da respont, / Mir naz vezo spont oz contaff.

    (1659) SCger 33a. cour audiance, tr. «lès.» ●(1732) GReg 223b. Cour, lieu où les Juges exercent leur Juridiction, tr. «Lès. p. lèsyou.» ●687b. Palais, maison principale où on rend la justice au nom du Roi, tr. «Les. p. lesyou

    (1845) GBI I 172. Kasset a oa d'al lez, wit bout interrojet, tr. «Elle fut conduite à la cour, pour être interrogée.»

    (2) Kambr a lez : tribunal.

    (1843) LZBg 1 blezad-2l lodenn 86. N'en dé quet durant ma vezen ér gambre a lis hemb quin. ●(1844) LZBg 2l blezad-1 lodenn 51. casset (...) de gambr a lis en dorfætterion. ●(1844) LZBg 2l blezad-2l lodenn 21. monnet d'er gambr a lis, dirac er goarnour ag er vro.

    (3) Kador a lez = kador-varn.

    (1843) LZBg 1 blezad-2l lodenn 95. azéet azé ar hou cadoair a lis.

    (4) Den a lez : homme de loi.

    (1879) GDI 204. pe zouguamb en dud a liz dré zonæzoneu pé dré venaceu, de vout ar en tu guet-n-emb én un affær.

  • lez .2
    lez .2

    f.

    (1) Cour.

    (1732) GReg 223b. Cour, cajolerie qu'on fait aux dames, &c., tr. «Lès

    (2) Ober al lez : faire la cour.

    (1710) IN I 132. an demezel pe da hini e ra al les. ●(1732) GReg 223b. Faire la cour à quelque personne du sexe, faire l'amour, tr. «Obér al lès

    (1845) GBI I 474. D'ober al lez d'ar benherez, tr. «Pour faire la cour à l'hétitière.» ●(1849) LLB 1392. ne chonj mui meid a hober el liz. ●(1857) CBF 55. Ne welann den oc'h ober al lez d'ezhi, tr. «Je ne vois personne lui faire la cour.»

    (1924) BILZbubr 41/943. Yannig a rê al lez da Varc'harid.

    (3) Kenderc'hel al lez : faire la cour.

    (1849) LLB 1836. Ne golant ket amzer é kandrehel el lez.

    (1942) DHKN 73. pep sadorn, é tas goudé en ijinour de genderhel el léz.

  • lez .3
    lez .3

    f. d. divlez (anatomie)

    (1) Hanche.

    (1659) SCger 65a. les hanches, tr. «an diou lès.» ●156b. les, tr. «hanche.» ●diou les, tr. «les hanches.» ●(c.1718) CHal.ms ii. les hanches, tr. «en diu' lé». ●(1732) GReg 486a. Les hanches, tr. «an diou lès. pennou an diou lès. qornyou an diou lès

    (1845) GBI I 172. Taolet a oe er stank, na beteg hi diou-lez, tr. «Elle fut plongée dans l'étang, jusqu'aux hanches.» ●(1876) TDE.BF 400a. Lez, s. f., tr. «Hanche, partie du corps ; pluriel duel ann diou lez

    (1900) KEBR 20. Al lez, tr. « La hanche » ●An dioulez, tr. « Les hanches ».

    (2) Penn al lez : saillie de la hanche.

    (1659) SCger 65a. hanche, tr. «pen a lès.» ●(c.1718) CHal.ms ii. hanche, tr. «pen alé.» ●(1732) GReg 486a. Hanche, le haut de la cuisse, tr. «penn al lès

    (3) Korn al lez : saillie de la hanche.

    (1732) GReg 486a. Hanche, le haut de la cuisse, tr. «qorn al lès

  • lez .4
    lez .4

    m. & prép. –où

    (1) M. Bord, rive, lisière.

    (1732) GReg 103b. Bord, extremité d'une chose, tr. «lèz. p. lèzou.» ●Bord de la mer, tr. «Lèz ar mor.»

    (1849) GBI I 34. war lez ar ster, tr. «au bord de la rivière.» ●(1876) TDE.BF 400a. Lez, s. m., tr. «Bord, lisière.» ●War lez ar mor, tr. «sur le bord de la mer.»

    (1911) BUAZperrot 129. e lez he mogeriou. ●185. var lez ster ar Jourden. ●430. var lez ar ster Iris. ●437. var lez an hent bras. ●796. ez eas da jom var lez ar mor.

    (2) Prép. Auprès de.

    (1732) GReg 69b. Auprès, tr. «lèz.» ●Auprès de Quimper, tr. «léz Qemper.»

  • lez-da-vont
    lez-da-vont

    adj.

    (1) (en plt de qqn) Laxiste.

    (1970) BHAF 259. rag eur paotr lez-da-vond e oa.

    (2) (en plt de qqc.) Laisser-aller.

    (1970) BHAF 287. evel-just, e oa eun tammig liou a lez-da-vond gand an traou.

  • Lez-Don
    Lez-Don

    s. (astronomie) Cassiopée.

    (1931) VALL 100b. Cassiopée constellation, tr. «lez Don f. (du gallois).»

  • lez-varn
    lez-varn

    f. lezioù-barn, lezvarnioù

    (1) (droit) Tribunal.

    (1868) FHB 167/87b. alier e lezvarn Roazon. ●(1876) TDE.BF 398a. Les-varn, s. m., tr. «Palais de justice.» ●(1878) EKG II 226. te a deuio ive ganeomp-ni dirak al les-varn. ●(1889) ISV 204. Tennet int divar gaierou al lez-varn.

    (1909) KTLR 67. da zifen an dud paour dirag al lez-varn. ●(1910) MBJL 176. Neuze e tigasont anê dirag o lezio-barn. ●(1911) BUAZperrot 631. e gristenien a c'hellje, eun deiz pe zeiz, beza galvet dirak al lez-varn. ●775. beza alvokad dirak lez-varniou an Iliz.

    (2) (religion) Lez-varn ar binijenn : confessionnal.

    (1911) BUAZperrot 40. ne c'hellont ket beza absolvet e Lez-varn ar binijen. ●627. Epad ar c'hoarïz, e chome e lez-varn ar binijen, adaleg peder heur diouz ar mintin beteg kreiz deiz, da govez e c'hoazed.

  • lezard
    lezard

    m. (herpétologie) Lézard.

    (1633) Nom 51a. Lacertus, lacerta : lisarde : lesard.

  • Lezardrev
    Lezardrev

    n. de l.

    (1) Lezardrev.

    (1834) ADM I. An Devez Mad, pe fæçon da santifian an oll actiono deus an de; disposet en bresonec gant an Autro J. Lescop, Person Lezardrenv. ●(1847) FVR 90. euz a Lezardrev, enn eskopti Treger. ●297. euz a Bontrev hag euz a Lezardrev. ●(1851) PENgwerin5 187. Kerse vo gant merc’het Lezardre. ●(18--) OLLI 70. Pleuveur-Gautier, canton Lezardren. ●(18--) OLLI 698. eus a Lezardreo. ●(1866) FHB 52/412a. a oa vikel e Lezardrenv. ●(1889) CDB 181. Plac'hed Lezardreo / (...) / Kerse vo gant plac'hed Lezardren / Ma na gall ar mare bean krenv. ●(1894) BUEr 15. prest goude a oe konfirmet gant Eskob Landreger Alan a Lezardrenv.(1896) SBW 2. war lez ar ster hanvet ann Trew, hag a dremen dre Wengamp, Pontrew ha Lezardrew. Madok a savas he hini enn Fri-ann-daou-dour, 'lec'h en em vesk al Leff gant ann Trew, hag Alan a zavaz, enn tu-all d'ann dour, hini Roc'h-Ugu.

    (1904) BOBL 19 novembre 9/2d. Marc’had Lezardre. ●(1905) ALMA 67. Lezardreo. ●(1924) FHAB Mae 195. Adaleg Lezardreo, e oa stêr an Treo ha, goude, hini al Leff. ●(1927) GERI.Ern 426. pont-orjal Lezardrév le pont suspendu (sur câbles de fils de fer) de Lézardrieux. ●(1927) CONS 360. Ha Lezardre ? ●(1980) (2005) IFTR 298. En Lezardrev, en Roc'h-Derrien / O soñj kavet ur feumeulenn.

    (2002) TEBOT 107a. Tro Perroz ha Landreger / Ne ran ket kalz a don / Na da Lezard' na Pempoull / Plouha ha Lannollon.

    (2) (Blason populaire) Voir Noblañs Lezardrev.

    (3) [Toponymie locale]

    (1889) CDB 111. En bord ann enezen Goad (...). Ha fraillet dre ann anter e bord ann enez Koat.

    (1927) GERI.Ern 426. pont-orjal Lezardrév le pont suspendu (sur câbles de fils de fer) de Lézardrieux.

  • Lezardreviz
    Lezardreviz

    pl. Habitants de Lézradrieux.

    (1989) (2005) IFTR 103. Adieu eta, Lezardreviz, Na d'ho pered ha d'ho iliz.

  • lezc'hoar
    lezc'hoar

    f. –ezed Sœur consanguine ou utérine, demi-sœur.

    (1732) GReg 870b. Sœur de pere, & non de mere, ou de mere, & nom de pere. «Hanter-hoar. p. hanter-hoaresed. (Van[netois] hoëreg. p. hoëregued.) En un quartier de Leon, ils disent : Lès-hoar. p. lès-hoaresed

    (1931) VALL 63b. Belle-sœur, demi-sœur, tr. «les-c'hoar

  • leze
    leze

    s. = (?).

    (1867) BUE 178. al leze a oe groet divezatoc'h gant tremen pemp kant test all.

  • lezel
    lezel

    v.

    I. V. tr. d.

    (1) Laisser.

    (1499) Ca 62b. lesell. ●123b. Lesell. g. laissier.

    (1659) SCger 156b. lesel, tr. «laisser.» ●(c.1718) H 155 / 191 - I/J 191 / 271 - K 271 - L 272/325 - M 325/422) (N 1/31 - O 32/70 - P 71/219 - Q 220/242 - R 242/426) (S 1/138 - T 149/251 - U/V/W 252/343 - Y 343/344 - Z 344/345)">CHal.ms ii. Vous aués tout pris le bon, et ne m'aués laissé que le meschant, tr. «quemeret hoües er choes, ha n'hoües leset tin nemeit en dilés.»

    (1860) BAL 90. lezer dle da baea. ●(1872) ROU 74a. Laissez-moi abattre autant d'arbre[s] que je pourrai en une année, tr. «Va lizt da ober ur bloavezad discar guez. ●(1888) SBI II 174. Lezomp eta bêlec ar Gô / Da gonta faribolenno ! tr. «Laissons donc le prêtre Le Goff / Débiter ses fariboles !»

    (2) Laisser, délaisser.

    (1650) Nlou 28. an bugale mat, / A laesas tiz mat ho chatal, tr. «les bons bergers / abandonnèrent aussitôt leur bétail.»

    (1849) LLB 79. Hui er guélo kent pel é lezél er vicher.

    (3) Quitter.

    (1557) B I 291. Guell ve dif appell lesell bro, tr. «J'aime beaucoup mieux quitter le pays.» ●(1575) M 270. Er ret eo feru meruell, ha lesell an bet man, tr. « Car il faut absolument mourir et quitter ce monde. »

    (4) Lezel ub. e : laisser qqn en (peine, etc.).

    (1530) Pm 71. Ma map ham ny flam hir amser / Guenez ouff leset en caleter, tr. «Mon fils et mon neveu, certes longtemps, / Par toi je suis laissée en peine.» ●87. Ha ho lesell flam hyr amser / Quer mam roen bet en caleter, tr. «Et de vous laisser certes longtemps, / Chère mère du Roi du monde, en peine.»

    (5) Lezel udb. gant ub. : laisser qqc. à qqn.

    (1849) SBI II 188. Lest ar c'hebel gant an noblans, tr. «Laissez les chapeaux à la noblesse.»

    (6) Lezel e chaok, e storlok, e strak : se taire.

    (1861) MILg 246. E rankfemp c'hoaz, ni kannaded, / Beza gwisien ar Jesuisted, / Lezel hor strak, plega touchenn, / Ha war ho guer bale kempenn. ●(1878) EKG II 168. Lez da jaok, eme ar c'habiten.

    (1909) HBAL 29. Lez da storlok zo gwelloc'h d'id. ●(1927) TSPY 40. Ro peoc'h ha lez da storlok.

    (7) Pousser (un cri), exhaler, laisser (une plainte).

    (1911) SKRS II 129. dioc'htu e lezas eur skrijaden. ●(1915) HBPR 191. Ar belek ne lezaz ket eur glemmaden. ●(1928) FHAB Mezheven 219. ar c'haz a lezas eur glemmadenn hir hag a gouezas, a-fardigleo, d'an douar, maro-mik.

    (8) Lezel da ober leton : laisser en jachère.

    (1920) KANNgwital 205/111. An anter euz an douar ebaen (lire : hepken) a veze labouret, an anter all a veze lezet da ober letoun.

    (9) Lezel udb. a-dreuz : laisser qqc. de côté, laisser tomber qqc.

    (1894) BUZmornik 172. lezel he fedennou hag he devosionou a dreuz. ●218. ar seurt traou-ze a c'heller hag a dleer zoken da lezel a dreuz pe a gostez evit eur pennad.

    (10) Lezel udb. foran, a-dreuz-foran : laisser qqc. de côté, laisser tomber qqc.

    (1857) CBF 92. Warc'hoaz ec'h hadimp ar gwiniz hag e vezo red d'e-omp lezel pep tra a-dreuz for-han, tr. «...nous devrons laisser de côté tout autre chose.» ●(1876) TDE.BF 211a. list pep tra foran, tr. «laissez tout de côté (pour faire ceci ou cela, ou bien, allez-y, toute affaire cessant).»

    (1924) NFLO. côté. laisser tout de côté pour..., tr. «lezel pep tra a-dreuz-foran evit...»

    (11) Lezel a-gostez : laisser de côté.

    (1869) FHB 221/100b. List a gostez loc'horriou ar bed. ●(1894) BUZmornik 218. ar seurt traou-ze a c'heller hag a dleer zoken da lezel a dreuz pe a gostez evit eur pennad.

    (1907) PERS 275. lezel ho pranellou a gostez, evit mad. ●297. lezet ganthan a gostez, pell a oa, he zeveriou a gristen. ●(1926) FHAB Gwengolo 339. Kement-man n'eo ket lavaret eo dleet lezel a-gostez ar galleg.

    (12) Lezel ub. d'en em arat : laisser qqn se débrouiller.

    (1924) NFLO. laisser qq'un se gouverner seul, tr. «lezel u.b. d'en em arat

    (13) Lezel ar barr da dremen : laisser passer la tempête.

    (1894) BUZmornik 312. mes lezel a rea ar barr da dremen hep lavaret ger.

    (14) Lezel e vuhez gant ub. : laisser la vie sauve, donner quartier à qqn.

    (1878) EKG II 95. mad, me a lez ganeoc'h ho puez.

    (15) Lezel pep frankiz : laisser toute liberté.

    (1911) BUAZperrot 302. rak Dioklesian (…) a leze pep frankiz gant ar re a oa endro d'ezan da heuilh ar relijion a garent.

    (16) Lezel e fraost : laisser en friche.

    (18--) SAQ II 396. Doanius eo guelet eur park lezet e frost.

    (17) Lezel ub. en e vadober : laisser qqn agir à sa guise.

    (1872) ROU 108b. Il fait ce qu'il veut, tr. «Lezed e vez en e vad-ober.» ●(1880) SAB 11. An Iliz a lez peb ini en e vadober.

    (18) Lezel udb. da gouezhañ en e douez : laisser partir qqc. à l'abandon.

    (1866) FHB 99/372b. ma ne vir ket mad ar zabat, an deiz santel, mar lez aneza da goueza en he douez.

    (19) Lezel ub. da durlutat : laisser qqn dire, faire.

    (1908) PIGO II 85. O, lezet an dud da lavaret ! Lezet ar chouaned da durlutat en-dro d'am diouskouarn…

    II. [devant un v.]

    A. [devant un infinitif]

    (1) Autoriser, permettre, laisser faire.

    (1874) FHB 494/191b. ar folliennig a lezaz he dibrada.

    (1907) PERS 357. Pa zavaz an deiz, e lezaz kemeret eun tam soursi outhan. ●(1911) BUAZperrot 688. O lezel da veza breset / Ouspen ar vez, a vez pec'hed. ●(1915) HBPR 126. Lezennou hor c'houent na lezont ket ober traou evel-se. ●(1923) KNOL 247. Te 'lezo kregi ennout. ●(1935) BREI 434/2a. Na lezomp ket kerzet war hon zreid !

    (2) Cesser de.

    (1576) Cath p. 16. les lauaret an sceurt traezouse, tr. «Cesse de dire de pareilles choses.»

    B. [empl. devant une subord. amenée par la part. verb. «e»] Autoriser, permettre, laisser faire.

    (18--) SAQ II 192. Na lezit ket e kuesfemp e tentasion.

    III. V. intr.

    (1) Lezel da : ne pas, omettre de.

    (1576) H 51. an mat hon eux laeset da ober, tr. « the good which we have omitted to do. » ●(1612) Cnf 11a. rac ma endeueus læset da confes dré é gouuizyeguez (…) vn pechet maruel bennac. ●13a. an pechet pé pechedou, læset gantaff da confes. ●14a. ha læsel da lauaret, an particulariteou dishonest. ●30a. Lessell da cleuet offeren da sul (...) eguit monet da chasseal so pechet (...) Lesell da cleuet offeren eguit monet dan foaryou.

    (1732) GReg 673b. Omettre, ne pas faire, tr. «Lesel da ober.»

    (1870) FHB 265/30a. o clask gouzout petra oa an dever all-ze en devoa lezet da ober.

    (1910 YPAG 7. Sell ! ma zi 'm eus lezet da skubat !

    (2) Lezel hep : ne pas, omettre de.

    (1612) Cnf 30a. Lesell hep cleuet offeren. ●63b. Lesell an Eufryou à trugarez hep ho ober.

    (1752) BS 342. mar en devise memes commanset scriva ul liseren, e lese ep e achui.

    (1862) JKS 46. mar teuomp da lezel heb ober ar pez omp boaz da ober bemdez. ●(1870) FHB 265/29a. e lezan eb kemmeret. ●(1887) SRD 17. Ar c'hiz a ioa eta enn amzer-ze lezel hep ober certen labouriou da vener.

    (1922) SAIL 16. Doue ne fellas ket d'ean lezel hep o c'hastizan. ●(1935) BREI 431/3d. Koulskoude, ar re-man a lez hep kregi warnan.

    (3) Lezel da gas, da vont : laisser tomber, courir, couler.

    (1914) MAEV 188. lez da gas, emon-me, mar gellan en em denna kempen ac'halen, m'em bezo traou da gonta divezatoc'h ! ●(1923) KNOL 296. Oh ! lez da gas. Ama ez eus diou fusuilh garget, eme Ian. ●(1936) CDFi 8 fevrier. Lez da vont, paotr Marianna. ●(1947) BIKA 54. Lez da gas, Jakez !

    IV. V. pron. réfl. En em lezel.

    (1) Se laisser.

    (c.1500) Cb 42a. ga. qui trebuche souuent. b. nep en nem laes da coezaff alies. ●(1612) Cnf.epistol 17. en em lesell da bezaff souillet gant an fanc. ●(1621) Mc 93. ouz en em lesel da bezaff fez.

    (1852) MML 109. en em lesel da vont, hep delc'h, d'he disurjo.

    (2) En em lezel gant re arall =

    (1767) ISpour 385. Rac mar dé ordreinnet d'er Priédeu bout itré d'ai inourabl hac honnest é pep tra, terriplet é vou condannet guet Doué, er ré vou malhuruss assess eit hum lezel guet ré-ral.

    V.

    (1) Lezel kabestr gant ub. : voir kabestr.

    (2) Lezel kabestr war e choug gant ub. : voir kabestr.

    (3) Lezel kabestr hir war ar choug : voir kabestr.

    (4) Lezel kordenn gant ub. : voir kordenn.

    (5) Lezel ub. en e roll : voir roll.

    (6) Lezel an dorn gant ub. war ub. : voir dorn.

    (7) Lezel ub. war e gement all : voir kement.

    (8) Lezel an arar e-kreiz an erv : voir arar.

    (9) Lezel da vont gant an avel : voir avel.

    (10) Lezel ar voul da dreiñ : voir boul.

    (11) Lezel udb. war e revr : voir revr.

  • lezenn .1
    lezenn .1

    f. –où

    I.

    A.

    (1) Loi.

    (1499) Ca 119b. Laesenn. g. loy. ●(1612) Cnf 59b. dré an læsenn.

    (1659) SCger 156b. lesenn, tr. «loy.» ●(1732) GReg 581a. Loi, tr. «Lésenn. p. lesennou. Van[netois] léseenn. p. lésenëu

    (1915) HBPR 126. Lezennou hor c'houent na lezont ket ober traou evel-se.

    (2) Den a lezenn : homme de loi.

    (1883) KNZ 68. N'euz ket kaeroc'h skouer d'ann dud a lezen. ●(1889) SFA 90. den a lezenn desket meurbed.

    (1903) MBJJ 147. peuz-henvel eo ouz hini an dud a lezen.

    (3) En anv al lezenn : au nom de la loi.

    (1906) KANngalon Mae 113. En hano al lezen, me lavar, freuz !

    (4) Danvez-lezenn : proposition de loi.

    (1936) BREI 454/1d. sevel eun danvez-lezenn.

    B.

    (1) Dougen ul lezenn : promulguer une loi.

    (1732) GReg 581b. Etablir une loi, tr. «douguen ul lésenn

    (1894) BUZmornik 879. pa zougaz an daou impalaer (...) eul lezenn a varo a enep ann holl gristenien. ●(18--) SAQ II 119. al lezenn-ze a vije bet douget en eun taol kount.

    (1907) BSPD I 25. Mes sant Télesfor-é, en deus douget ha spiset el lézen. ●(1915) HBPR 38. eun alvokat (...) a lakeaz dougen al lezen-ma.

    (2) Embann ul lezenn : promulguer une loi.

    (1915) HBPR 23. e lakeas he hano evit embann al lezennou nevez. ●115. Ar Roue a nac'has lakaat he hano evit embann al lezenn.

    (3) Spizañ ul lezenn : promulguer une loi.

    (1790) MG 150. Réd-è aboeissein d'el lezenneu spizét a berh en dud e zou é carg.

    (1907) BSPD I 25. Mes sant Télesfor-é, en deus douget ha spiset el lézen. ●(1913) AVIE 15. Sézar August e spizas ul lézen e hourhemenné nivérein en dud e oé ér bed abéh.

    (4) Plegañ d'al lezenn : se plier à une loi.

    (1915) HBPR 37. An Assemblée nationale a laka e ranko ar veleien plega d'al lezennou. ●126. Esa 'reaz kozeal d'ar seurezet divar benn plega d'al lezennou.

    (5) Fardañ, ober ul lezenn =

    (1732) GReg 581b. Etablir une loi, tr. «Ober ul lésenn

    (1915) HBPR 104. farda eul lezen. ●222. e derou miz ebrel 1796 e fardaz al lezen-ma.

    (6) Mirout al lezenn : observer la loi.

    (1839) BSI 44. ferm da viret al lezenn, hep disputal var nezi.

    (1904) SKRS I 112. Jezuz (…) a vire gant he ziskibien lezennou Moïzez.

    (7) Strishaat al lezenn : rendre la loi plus sévère.

    (1911) BUAZperrot 237. Strisât al lezennou (...) hag o laoskât.

    (8) Dousaat, frankaat, distrizhañ, distenn, laoskaat al lezenn : adoucir la loi.

    (1869) FHB 213/25a. ma teu avechou da zousaat unan bennag euz he lezennou.

    (1906) KANngalon Gwengolo 200. Eaz e vezo ma kerer frankaat al lezen ha guellaat anezhi. ●(1911) BUAZperrot 237. Strisât al lezennou (...) hag o laoskât. ●240. an Iliz a zistrisa he lezennou. ●(1912) BUAZpermoal 248.an Iliz a zistenn he lezennou.

    (9) Seveniñ d'al lezenn =

    (1915) HBPR 224. Koulskoude, ne oa ket kredet seveni d'al lezen penn da benn.

    (10) Freuzañ ul lezenn : abolir, abroger une loi.

    (1907) KANngalon Gwengolo 484. hag al lezen-ze eo a zo c'hoant da freuza.

    (11) Terriñ al lezenn : enfreindre la loi.

    (18--) SAQ II 271. prizoniou da lakaat ar re 'dorr al lezennou-ze.

    (1911) SKRS II 117. en eur derri he lezennou. ●(1915) HBPR 102. Terri a reont, bemdez, lezennou ar vro.

    (12) Terriñ al lezennoù : abroger les lois.

    (1925) DLFI n° 7/2a. Ni a faotr dezhom, emezho, a vez-fe torret tout al lezennou laïk.

    C.

    (1) Ligne de conduite.

    (1982) PBLS 562. (Langoned) lesenn, tr. «ligne de conduite.»

    (2) Morale.

    (1982) PBLS 562. (Langoned) lesenn, tr. «morale.» ●petra oa lesenn ar sarmon hiriw ?, tr. «quelle était la morale du sermon aujourd'hui.»

    II. (religion)

    (1) Lezenn gentañ : ancien testament.

    (1877) MSA 247. ar Batriarchet hag ar Frofetet euz al Lezen genta.

    (2) Lezenn gozh : ancien testament.

    (1869) HTC 184. en amzer al lezen goz. ●(1894) BUZmornik 434. eur belek santel euz al lezenn goz.

    (1902) KANNgwital 1/3. enn amzer al lezen goz. ●(1913) FHAB Mae 143. Beteg maro Hor Zalver al Lezenn-Goz a jomas en he sav.

    (3) Lezenn nevez : nouveau testament.

    (1869) HTC 269. d'ar Pantekost kenta euz al lezen nevez.

    (1900) MSJO 213. hag e kavint enhan eun tenzor er seurt n'o deus ket guelet nag an dud o deus bevet dindan al Lezen goz, nag ar re o deus bet dindan al Lezen neves.

    (4) Lezenn gristen : religion chrétienne.

    (1903) MBJJ 92. disket d'ê ive al lezenn gristen. ●(1904) KANNgwital 17/132. ar visteriou ne goumprenomp ket el lezen gristen. ●(1909) FHAB Gwengolo 270. e tispleger c'hoaz, a drugare Doue, al lezen gristen, e yez hon tadou.

    ►absol.

    (1821) SST vii. Crechenion courageus peré en dès souffret quement eit hou lezen. ●(18--) GBI I 122. pe gouitad da lezenn, tr. «renoncer à ta loi.»

    (1932) BRTG 16. ur voéz fur ha didrous, ur voéz a lézen. ●36. n'ou dès ket muioh a lézen eget er chas.

    (5) Ar gwir lezenn : la religion chrétienne.

    (1907) BSPD I 24. de zihuen er fé, de bredeg er guir lézen.

    (6) Tablennoù, tablezenn al lezenn : les tables de la loi.

    (1783) BV 3380. tablesen al lesen ha goallen aron.

    (1866) HSH 61. tablennou al lezen.

  • lezenn .2
    lezenn .2

    f. –où

    I. Lisière.

    (1659) SCger 74a. lisiere, tr. «lesenn.» ●(1732) GReg 578a. Lisiere, extremité d’un Champ, d’une Forêt, d’une Province, d’un Roïaume, tr. «Lezenn. p. lezennou

    (1919) KZVr 355 - 21/12/19. lezenn, pour gourimen, goulienn, lisière.

    II. Laisse.

    (1) Laisse pour accoupler les chiens de chasse.

    (1633) Nom 175a. Numella : lesse ou laisse du collier : lesen, cordennic reun da stagaff ouz collier an chaçc.

    (1732) GReg 569a. Lesse, corde à accoupler les chiens de chasse, tr. «Lésenn. p. lésennou.» ●Mener les chiens en lesse, tr. «Cundui ar chaçz gand al lésenn

    (2) A-hed al lezenn : en laisse.

    (1689) DOctrinal 193. en roas d’an den-gentil-se da conduy euel ur barbet pe ur lefren à het ar lesenn.

    III. Lange, drapeau.

    (1659) SCger 45b. drapeau, tr. «lesennou

    IV. = (?).

    (c.1820) COF 19. Ar viou fresq diouc'h an nos / Zo yac'hedus abars repos, / gant e neuyo ar veleyen / Ebars er vi var al lezen.

  • lezenn-diazez
    lezenn-diazez

    f. Constitution.

    (1941) ARVR 28/3e. adkempenn lezenn-diazez ar vro.

  • lezenn-font
    lezenn-font

    f. Constitution.

    (1907) KANngalon Gwengolo 485. chench, m'ar bez red, lezenn-fount Bro-Zaoz.

  • lezenn-stur
    lezenn-stur

    f. Constitution.

    (1962) BAHE 33/2. da goñferañsiñ diwar-benn al Lezenn-Stur.

  • lezennadur
    lezennadur

    m. –ioù Législation.

    (1931) VALL 421b. Législation, tr. «lezennadur m.»

  • lezennadurezh
    lezennadurezh

    f. –ioù Législation.

    (1926) CBOU 6/83. lezennadurez an dimeziou. ●(1931) VALL 421b. Législation, tr. «lezennadurez f.»

  • lezennañ / lezenniñ
    lezennañ / lezenniñ

    v. tr. d. Borner, limiter.

    (1732) GReg 104a. Borner, terminer un champ, une province, tr. «lèzénna. pr. lèzénnet

    (1876) TDE.BF 400b. Lezenni, v. a., tr. «Fixer des bornes, des limites.»

  • lezennata
    lezennata

    v. Légiférer.

    (1931) VALL 421b. Légiférer, tr. «lezennata

  • lezennel
    lezennel

    adj. Civil.

    (1931) VALL 123b. année civile, tr. bloavez lezennel.

  • lezenniñ .2
    lezenniñ .2

    v. Mettre des laisses (aux chiens de chasse).

    (1732) GReg 569a. Mettre des lesses aux chiens, tr. «lésenni chaçz.»

  • lezenniñ / lezennañ .1
    lezenniñ / lezennañ .1

    v.

    I. V. tr. d.

    (1) Diriger par les lois.

    (1732) GReg 737a. Policer, faire des Réglemens de Police, tr. «Lésenna. pr. lésennet.» ●Politique, l'art de gouverner, & de policer les états, tr. «Ar sqyand da c'hoüarn, ha da lésenna stadou.»

    (2) Marquer par la loi.

    (1857) HTB 26. Muzur ar mann a oa lezened evit pep hini. ●210. an dra a zo lezenet krenn.

    (3) Morigéner (sens ancien).

    (1732) GReg 638b. Morigener, tr. «Lésenna. pr. lésennet

    II. V. intr. fam. Faire la loi.

    (1947) YNVL 29. n'eo ket c'hoazh hiziv e teuy va bigoudenn da lezenniñ e ti Kornatin an Nedeleg.

  • lezennour / lezenner
    lezennour / lezenner

    m. –ion Législateur.

    (1732) GReg 567b. Legislateur, tr. «Lézénnour. p. lésénnouryen.» ●(1744) L'Arm 215b. Legislateur, tr. «Lézeennourr.. nerion

    (1847) MDM 49-50. Na gredit ket (…) d'al lezenneirien divar ar meaz, rag uzurerien int. ●(1855) BDE 240. hur Roué hag hur lezennour. ●(1879) GDI 20. Jésus-Chrouist, el lézennour souveræn.

    (1910) FHAB C'hwevrer 38. N'eus ket a lezennou hep lezenner. ●(1911) BUAZperrot 365. el leac'h m'edo neuze lezennourien wella an amzer-ze oc'h ober skol var ar gwir. ●666. al lezennourien goude ar vourrevien. ●(1924) FHAB C'hwevrer 72. hanoiou an daou lezenner o deus nac'het o bro. ●(1931) VALL 421b. Législateur, tr. «lezennour pl. ien.» ●(1934) BRUS 303. Le législateur, tr. «el lézennour –erion

  • lezennourez
    lezennourez

    f. (politique)

    (1) (Assemblée) qui légifère, (Assemblée) législative.

    (1847) FVR iii. Enn nao war-n-ugent a vis Du, 1791, ann Asamble, hanvet neuze al Lezennourez.

    (2) [emploi adj.] Stroll Lezennourez : Assemblée Législative.

    (1847) FVR 26. Beach vad d’ezhi, mes chetu arru ann Asamble Legislativ, pe Stroll lezennourez, en deiz kenta a viz Here, 1791.

  • lezger
    lezger

    m. –ioù (grammaire) Titre.

    (1937) YBBK 234 § 382. Lezgeriou hag anviou-doujañ.

  • lezir
    lezir

    m. & adv.

    (1) M. Loisir.

    (1530) J 25a. Penaux bishuyquen ma guenou / Ez caffe lesir dre guiryou / Da comps an cafuou so em coudet, tr. «Comment jamais mes lèvres pourraient-elles rendre par des paroles le deuil qui est dans mon cœur.»

    (2) Adv. A-lezir : longuement, longtemps.

    (1530) J 40a. Bezaf a lesir (variante : a lister) martyres, tr. «être rangée parmi les martyrs.» ●tr. DEBm 326 « martyre d’un long tourment. »

  • lezirañ
    lezirañ

    v.

    (1) V. intr. Être paresseux.

    (1872) ROU 92b. Négliger, tr. «Lezira. n[eutre].» ●(1890) MOA 373b. Faire le paresseux, tr. «lezira

    (2) V. tr. d. Négliger.

    (1868) KMM 37. Eb lezira e deveriou e kever Doue, e oa aketuz en e deveriou en e zi. ●(1872) ROU 92b. Négliger, tr. «Lezira. act[if].»

  • lezireg
    lezireg

    m. lezireion Négligent, paresseux, indolent.

    (1906) BOBL 24 novembre 113/1a. Frankiz d'al lezireg. ●(1927) GERI.Ern 351. lezireg, lezoureg m., tr. «Paresseux, indolent.»

  • leziregañ
    leziregañ

    v. tr. d. Laisser de côté, négliger.

    (1927) AVZH III 133. epad ma lezoreget ar wirionez hag ar garantez a Zoue.

  • leziregezh
    leziregezh

    f. Paresse, négligence.

    (1659) SCger 88b. paresse, tr. «lesireguez.» ●156b. lesireguez, tr. «paresse.» ●(1688) MD I 15. eul lesireguez a speret. ●(1710) IN I 119. Hepzàn ne deo ar repos nemet lesireguez. ●(1727) HB 47. AN den a so ganet evit labourat, eme ar Scritur, al lesireguez er c'holl. ●(1732) GReg 660a. Nonchalance, tr. «Leziréguez.» ●694a. Paresse, lenteur, négligence, tr. «Leziréguez

    (1835) AMV 50. Al lezireguez, va buguel, pe ar feneantis. ●123. e velas an ermit yaouanc-man azeset en e gabanen, en eul lezireguez vras. ●(1847) MDM 4. An didalvoudegez a spered, al leziregez da zeski. ●(1869) FHB 240/242a. An dieghi (...) a zo eun dic'hoanteghez da zervicha Doue hag eul lezireghez da ober on dever.

    (1900) MSJO 217. o dije kavet abeg en he lizereges. ●220. Al lezireges (…) n'eo mad nemet da zeski an droug d'an den. ●(1912) MMPM 108. seveni hon deveriou gant leziregez.

  • lezirek
    lezirek

    adj.

    (1) Négligent, paresseux, indolent.

    (1659) SCger 83a. negliger, tr. «beza lesirec.» ●88b. paresseux, tr. «lesirec.» ●156b. lesirec, tr. «paresseux.» ●(1732) GReg 654b. Negligent, ente, tr. «Lezirecq. lezirocq.» ●694a. Paresseux, euse, tr. «lezireucq. lezirocq. lezirecq.» ●660a. Nonchalant, ante, tr. «Lezirecq

    (1849) LLB 367. labourer lezerek. ●(1876) TDE.BF 400b. Lezerek, lezirek, adj., tr. «Paresseux, fainéant.»

    (1912) MMPM 105. Ma vezomp klouar ha lezirek. ●(1927) GERI.Ern 351. lezirek adj., tr. «Paresseux, indolent.» ●(1963) LLMM 99/266. hag a gase bep sul ha bep gouel-berz un nebeut tud lezirek na gave netra welloc’h da ziduiñ o amzer eget ur valeadenn.

    (2) Bezañ lezirek war (+ subst.) : être négligent de.

    (1824) BAM 245. lezirec var ar sourci a dleont da gaout eus o afferou.

    (1920) MVRO 32/1e. Lezirek war e labour.

    (3) Bezañ lezirek en udb. : être négligent à accomplir qqc.

    (1904) SKRS I 112. evit n'hor bezo ket an distera digarez da veza lezirek en hon deveriou.

    (4) Bezañ lezirek da (+ v.) : négliger de.

    (1824) BAM 245. ar re (…) a so lezirec d'o c'helen [o bugale]. ●(1846) DGG 174. ur c'hrouadur-mâd na dlê quet beza lezirec da zicour e dud. ●(1857) CBF 86. c'houi zo kel lezirek da vont da di hon aotrou, tr. «vous êtes si paresseux quand il s'agit d'aller chez notre maître.» ●(1868) KMM 111. ac o veza eno lezireg da bedi. ●(1872) ROU 72a-b. Il est négligent dans l'accomplissement de sa promesse, tr. «lezireg eoda zeveni – da zevenout – e c'her ; e bromessa.»

    (1911) SKRS II 158. lezirek kenan da zeski ho c'hreansou d'ho bugale.

    (5) Bezañ lezirek da (+ subst.) =

  • lezirekaat
    lezirekaat

    v. intr. Devenir négligent, paresseux.

    (1732) GReg 654b. Devenir négligent, tr. «lezirecqât. pr. lezirecqeët.» ●694a. Devenir paresseux, tr. «lezirecqaat. pr. lezirecqeet

    (1876) TDE.BF 400b. Lezirekaat, v. n., tr. «Paresser, devenir paresseux.»

    (1927) GERI.Ern 351. lezirekaat, tr. «devenir paresseux.»

  • lezober .1
    lezober .1

    adj.

    (1) Laxiste.

    (1906) BOBL 26 mai 88/1b. lez-ober eo bet, lez-ober e vezo. ●(1911) BUAZperrot 52. mat e oa evit an holl heb beza lez-ober.

    (2) = lezirek.

    (1908) FHAB C'hwevrer 34. re lez-ober, mar kirit, dre lentegez. ●(1911) BUAZperrot 160. chom heb stourm pa vez digarez a zo beza lez-ober. ●(1937) FHAB Kerzu 354. ar re a vres gwiriou eur bobl hag an dud lezober a ya a-du ganto.

  • lezober .2
    lezober .2

    m.

    (1) Fainéantise.

    (1909) FHAB Gwengolo 270. klenved an amzer-man eo ar glouarien, al lez-ober.

    (2) Fainéant.

    (1942) HERV 113. Ne deo ket eul lezober. ●(1990) STBL 84. Ma ne vez gouel ebet... pebezh lezober.

  • lezoù
    lezoù

    plur. Glas.

    (1732) GReg 460a. Glas, ou glais, son de cloche pour une personne morte, tr. «Lesou.» ●Sonner le glas, tr. «senni lésou. soñn lésou

    (1876) TDE.BF 400b. Lezou, s. pl. m. C[ornouaille], tr. «Glas des morts.» ●Seni lezou, C[ornouaille], tr. «sonner les glas.»

    (1915) KZVr 125 - 25/07/15. Lezou, glas, e kostez Lannilis, Treglonou hepken, Loeiz ar Floc'h. ●(1929) SVBV 24. seni al lezou da serr-noz Gouel An Holl-Sent. ●(1934) CDFi 21 avril. kloc'h bras Brasparz o seni al lezou.

  • lezouregezh
    lezouregezh

    f. Paresse.

    (1732) GReg 694a. Paresse, lenteur, négligence, tr. «lezouréguez

  • lezourek
    lezourek

    adj. Fainéant.

    (1732) GReg 654b. Negligent, ente, tr. «lezourecq.» ●694a. Paresseux, euse, tr. «lezourecq

    (1835) AMV 51. dioual da veza lezourec. ●(1896) GMB 369. pet[it] tréc[orois] lezourek.

  • leztad
    leztad

    m. –où Beau-père, parâtre.

    (1499) Ca 124a. Lestat. parratre.

    (1659) SCger 156b. les tat, tr. «beau pere.» ●(1732) GReg 87a. Beau-pere, second mari de nôtre mère, tr. «Lestad. p. lestadou.» ●(1752) PEll 529. Les-tat, tr. «beau-pere, second mari de ma mere.»

    (1849) GBI I 276. Hi lez-tad, tr. «Son parâtre.» ●(1876) TDE.BF 398a. Les-tad, s. m., tr. «Beau-père ou plutôt second mari de la mère.»

    (1933) OALD 45/197. Dond a riz da di ma lez-tad ha ma mam da Vrelewene. ●(1977) PBDZ 758. (Douarnenez) lestad, tr. «beau-père (époux de la mère dans le remariage).»

  • leztud
    leztud

    plur. Beaux-parents.

    (1909) BOBL 17 juillet 238/1b. goude beza poket d'he lez-tud.

  • lezvab
    lezvab

    m. lezvibion Beau-fils.

    (1499) Ca 124a. Lesmap. g. filastre.

    (1659) SCger 156b. les vap, tr. «beau fils.» ●(1732) GReg 87a. Beau-fils, fils du mari, ou, de la femme, tr. «lesvap. p. lesvibyen

    (1876) TDE.BF 398a. Les-vap, s. m., tr. «Fils d'un premier lit de l'un des époux.»

    (1911) BUAZperrot 828. hag e klaskas laza e lez-vab Judual. ●(1977) PBDZ 758. (Douarnenez) lezvab, tr. «beau-fils.»

  • lezvamm
    lezvamm

    f. –où Belle-mère, marâtre.

    (1499) Ca 124a. Lesmam. g. marrastre.

    (1659) SCger 76b. marastre, tr. «lesvam.» ●156b. les vam, tr. «belle mere.» ●(1732) GReg 88b. Belle-mere 2e Femme de nôtre Pere, tr. «Lesvamm. p. lesvammou.» ●(1752) PEll 529. Les-mam, Belle-mere, seconde femme de mon Pere.

    (1848) GBI I 530. Malloz ar gliz a gouez d'ann traon, / A roan-me d'al les-vammo, tr. «La malédiction de la rosée qui tombe en bas, / Je la donne aux marâtres. » ●(1867) GBI I 266. Me am euz ul lez-vamm, ar wasa 'zo ganet, tr. «J'ai une marâtre, la plus méchante femme qui ait vu le jour.» ●(1857) CBF 128. Dibaot les-vamm a gar ive / Bugale all keit hag he re, tr. «Il est rare qu'une belle-mère aime, autant que les siens, les enfants d'un autre lit.» ●(1869) KTB.ms 14 p 54. Kement-se a zo ann derzienn-leaz, a lâras d'ehan al lezvamm, hag a dremeno hep-dâle. ●(18--) KTB.ms 14 p 51. Merc'h an oac'h (…) a oa kazet gant he lezvamm.

    (1903) MBJJ 285. birviken na blekje o lez-vamm da zevel anê. ●(1911) BUAZperrot 432. He lez-vamm evit en em zizober diouti he c'hase bemdez da ziouall al loened. ●(1929) FHAB Meurzh 93. O kredi re vuan tamallou gaouiad e lez-vamm. ●(1977) PBDZ 758. (Douarnenez) lezvamm, tr. «belle-mère.»

  • lezverc'h
    lezverc'h

    f. –ed (famille) Fillâtre.

    (1499) Ca 124a. Lesmerch. g. fillastre.

    (1732) GReg 88b. Belle-fille, fille d'un autre lit, tr. «En Leon. Lesverc'h. p. lesverc'hed

    (1876) TDE.BF 398a. Les-verc'h, s. f., tr. «Fille du premier lit de l'un des époux, fille par alliance avec son père ou sa mère.»

    (1911) BUAZperrot 433. va lez-verc'h he deus adarre kuzet bara en he zavancher da rei d'ar paour. ●(1924) FHAB Genver 13. kement e kasea he lez-verc'h.

  • lezverc'h-kaer
    lezverc'h-kaer

    f. (famille) Fillâtre.

    (1939) MGGD 64. eur vaouez a-zoare da veza lezverc'h-kaer d'ezi.

  • lezvreur
    lezvreur

    m. lezvreudeur (famille) Frère consanguin ou utérin, demi-frère.

    (1752) PEll 529. Les-breuzr, Beau-Frere.

    (1889) ISV 278. Fant Madec lezvam Godik ha Per Madek he lezvreur.

    (1904) BOBL 03 décembre 11/1a. Al lez-vamm hag al lez-vreudeur. ●(1952) LLMM 34/44. (Douarnenez) Lezvreur (dist. lezbreur) : demi-frère.

  • lezvugale
    lezvugale

    plur. (famille) Beaux-enfants d'un mariage précédent.

    (1732) GReg 87a. Beaux-fils & belles-filles, tr. «Les-vugale

    (1906-1907) EVENnot 2-3. (Priel) Dotual a ra honnez he lez-vugale ma c'he eun druez, tr. «Maltraîter, fouailler.» ●(1912) MMKE X. na gar ket nemeur al lez-vugale.

  • lezwentat
    lezwentat

    v.

    (1) V. impers. Venter légèrement.

    (1947) TNOG I et TNOG II).">TNOG 5/24. (Tregor ha Goelo) Lezwentat, verb. : ober avel un tammig. Lezwentat a ra. Ar ger-mañ a zo ennañ lez, a gaver e lez-vamm, e ledenez, hag a zo implijet gant ur ster-bihanaat. An hevelep ger eo hag ar ger lez (an divlez, lez ur ster) deuet eus al latin latus, kostez.

    (2) V. tr. d. Aérer.

    (1947) TNOG I et TNOG II).">TNOG 5/24. (Tregor ha Goelo) Lezwentañ a zo implijet ivez e Gwelo, da dalvezout lakaat un damavel da dremen war pe en un dra bennak.

  • lezwreg
    lezwreg

    f. Concubine.

    (1905) BOBL 04 novembre 59/3e. eun den hanvet Ar Gall, hag eur plac'h hanvet Bolonjer, a veve evel gwaz ha gwreg. Eur chikan o vea savet etrezê o daou, Ar Gall a dapaz e fuzul hag a leuskaz eun tenn var e lez-vreg. ●(1906) BOBL 09 juin 90/2a. eun den hanvet Chauvin, pa oa dihunet, a anzavaz e oa hennez korf an hini a zervije da lez-vreg d'ezan. ●(1911) BOBL 11 février 320/1d. potr Pluskellek (…) a zigase d'e lez-wreg, euz an eil sizun d'eben, eur pez ugent lur.

Ce site utilise des cookies pour son fonctionnement.En savoir plus...